Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2011

Μια θαυματουργή πράσινη ταράτσα

Όταν πριν από μερικούς μήνες οι ιθύνοντες του νοσοκομείου Belisario Dominquez στην Πόλη του Μεξικού τοποθετούσαν ένα ιδιότυπο μικρό κήπο στην οροφή του νοσοκομείου, δεν μπορούσαν να φανταστούν πόσο πολύ θα επωφελούταν η λειτουργία του νοσοκομείου,το μικροκλίμα του κτιρίου και η καθημερινότητα εργαζομένων και ασθενών. Το “πείραμα” αποδεικνύεται τόσο επιτυχημένο που η πολιτειακή κυβέρνηση σκοπεύει να εγκαταστήσει πράσινες ταράτσες σε όλα τα νοσοκομεία της μεξικανικής πρωτεύουσας.


Η μέχρι πρότινος τσιμεντένια ταράτσα του νοσοκομείου που «έβραζε» τις ζεστές ημέρες, σπανίως ξεπερνά πια τους 25 βαθμούς, δημιουργώντας ένα δικό της μικροκλίμα που μοιάζει με όαση μέσα στις συνθήκες της πόλης.
Η Πόλη του Μεξικού, από τις πλέον πυκνοκατοικημένες και ζεστές πόλεις του κόσμου υποφέρει ιδιαίτερα από το φαινόμενο της «αστικής θερμονησίδας». Σύμφωνα με την αναπληρώτρια διευθύντρια του νοσοκομείου, Εβανγκελίνα Σαντοβάλ, ορισμένα σημεία της στέγης –πριν την κατασκευή του ταρατσόκηπου- έφταναν τις ημέρες καύσωνα τους 80 βαθμούς Κελσίου.
Το νοσοκομείο βρίσκεται σε μία από τις πλέον πυκνοκατοικημένες περιοχές της Πόλης του Μεξικού, την Ιζταπαλάπα με πληθυσμό που ξεπερνά τα 1,8 εκ κατοίκους.

Η τοποθέτηση λαχανικών και άλλων φυτών σε ένα μικρό μέρος της σκεπής του νοσοκομείου κόστισε 95 δολάρια το τετραγωνικό μέτρο, αλλά μόλις οκτώ μήνες μετά φαίνεται ότι έχει αποσβέσει ήδη τα χρήματα της αρχικής επένδυσης.

Στην ταράτσα και πολλά μέρη του νοσοκομείου, η θερμοκρασία διατηρείται σταθερά χαμηλότερη από τη γύρω περιοχή, καθώς το «μικροκλίμα» που έχει δημιουργήσει η πράσινη ταράτσα, επιτρέπει τη δημιουργία θερμοκρασιών περί τους 25 βαθμούς Κελσίου, ακόμα και σε ημέρες που η –πάντα πολύ ζεστή- Πόλη του Μεξικού υποφέρει από καύσωνα. Στη στέγη, συρρέουν μέλισσες, πεταλούδες και διάφορα είδη πτηνών, που είχαν αρκετά χρόνια να εμφανιστούν στην πόλη.

Το νοσοκομείο όμως φαίνεται επωφελημένο και σε άλλους τομείς από τον ταρατσόκηπό του: πολλοί ασθενείς κάνουν εκεί τη βόλτα τους, ενώ γιατροί και νοσηλευτές προτιμούν μετά από μία δύσκολη ημέρα να ανέβουν στον κήπο, αντί να φύγουν για το σπίτι.

Μετά το Belisario Dominquez η πολιτειακή κυβέρνηση της μεξικανικής πρωτεύουσας σχεδιάζει τώρα να πράξει το ίδιο και για τα 28 νοσοκομεία της πόλης.




“Green Therapy on the Rooftops”, Verónica Díaz Favela, Tierramerica
Φωτό: Υπουργείο Περιβάλλοντος Μεξικού



Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου 2011

Πράσινες στέγες: Περιβαλλοντικό μέλλον που έρχεται από το παρελθόν

ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ Ν. ΜΑΛΙΣΙΟΒΑ


Είναι αρκετά πράσινη η πόλη μας; Εύλογο και αρκετά επίκαιρο το ερώτημα τώρα που η ανάγκη για «πράσινη» ανάπτυξη έχει γίνει πρώτη μόδα στο σύγχρονο δυτικό κόσμο. Αν προσπαθήσουμε λοιπόν δια γυμνού οφθαλμού να απαντήσουμε στο ερώτημα που έχει τεθεί θα δώσουμε μια μάλλον αρνητική απάντηση. Οι σύγχρονες μεγαλουπόλεις αποτελούνται ως επί το πλείστον από τσιμεντένια μπλοκ, τόνους ασφάλτου και ογκώδεις κατασκευές που μειώνουν αισθητά τους χώρους ανάπτυξης βλάστησης, δημιουργώντας μια γκρίζα και μονότονη αστική εικόνα με δυσάρεστα κοινωνικά και περιβαλλοντικά αποτελέσματα. Η πόλη μας λοιπόν, όπως και οι περισσότερες Βαλκανικές μεγαλουπόλεις, στερείται επαρκούς αστικής βλάστησης αλλά και ελεύθερου χώρου στο κέντρο της προς δημιουργία πάρκων. Τι μπορεί τότε να γίνει ώστε μια πυκνοδομημένη μεγαλούπολη να αναπνεύσει ξανά; Η απάντηση έχει τις ρίζες της στη μακρινή Μεσοποταμία και ακούει στο όνομα πράσινη στέγη. Οι πρώτες εξ αυτών εμφανίστηκαν με τους περίφημους Κρεμαστούς Κήπους της Βαβυλώνας (604-652 π.Χ.) και έκτοτε συνέχισαν να εμφανίζονται κατά την ιστορία σε Κέλτικα αρχιτεκτονήματα στη Μ. Βρετανία αλλά και σε Μεσαιωνικές κατασκευές στην Κεντρική Ευρώπη. Σήμερα ως πράσινη στέγη νοούμε κάθε κήπο μεταξύ του οποίου και του εδάφους υπάρχει ένα κτίριο ή μια δομική κατασκευή. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων πρέπει να τονίσουμε ότι η ύπαρξη καλλωπιστικών φυτών σε μια ταράτσα δεν την κάνει αυτομάτως πράσινη. Μια πράσινη στέγη πρέπει να διαθέτει όλες τις ιδιότητες του κήπου και του εδαφικού περιβάλλοντος της περιοχής, κάτι που επιτυγχάνεται με συγκεκριμένη εγκατάσταση διαφόρων τύπων στεγών από εξειδικευμένο προσωπικό. Η δημιουργία τέτοιων κατασκευών αναπτύσσεται ταχύτατα στις ΗΠΑ, τη Γερμανία και τη Σκανδιναβία κυρίως με δημοτική - κρατική πρωτοβουλία σε οροφές δημόσιων κτιρίων, αλλά και μέσω νομοθετικών πλαισίων με επιβολή δημιουργίας πράσινων δωμάτων σε μεγάλα ιδιωτικά κτίρια (Τορόντο, Καναδάς).

Πολλαπλά τα οφέλη

Πέραν του αισθητικού, τα οφέλη που μπορούν να επιφέρουν αυτές οι κατασκευές είναι πολλά. Φυσικός κλιματισμός, μείωση ηχορύπανσης, απορροής υδάτων, αλλά και ατμοσφαιρικής ρύπανσης, αναβάθμιση της αξίας του ακινήτου, εξοικονόμηση ενέργειας και δημιουργία οικοσυστήματος εντός του αστικού ιστού, είναι μόνο κάποια από τα πλεονεκτήματα που τα πράσινα δώματα προσφέρουν.

Οι τύποι και η εγκατάσταση

Ανάλογα με την παλαιότητα του κτιρίου μπορεί να εγκατασταθεί σε αυτό ένας εκ των τριών τύπων πράσινης στέγης με πολυεπίπεδη διαστρωμάτωση υλικών: ο εκτατικός, ο ημιεντατικός και ο εντατικός. Ο πρώτος επιλέγεται συνήθως σε περιπτώσεις στις οποίες τα χαρακτηριστικά του δώματος και η στατική μελέτη δεν επιτρέπουν μεγάλα φορτία και χρησιμοποιούνται κυρίως αρωματικά φυτά, ποώδη φυτά και χλοοτάπητας. Ο ημιεντατικός τύπος επιτρέπει περισσότερες επιλογές διαμόρφωσης, μεγεθών, υλικών και φυτευτικών συνδυασμών και περιλαμβάνει βλάστηση, όπως θάμνους μαζί με άλλα φυτά. Ο εντατικός παρουσιάζει φυτικό υπόστρωμα ύψους από 45 έως 120 εκατοστά, στο οποίο μπορούν να τοποθετηθούν φυτά αλλά και δέντρα. Ο τύπος πάντως που εμφανίζεται πιο συχνά φαίνεται να είναι ο εκτατικός, κυρίως διότι τα παλαιότερα κτίρια δεν μπορούν να δεχτούν μεγαλύτερα φορτία, καθώς κάτι τέτοιο δεν έχει προβλεφθεί στη στατική μελέτη.

Προβληματίζει το κόστος

Όπως είναι φυσικό κάθε τύπος στέγης έχει διαφορετικό κόστος κατασκευής και εγκατάστασης που σε γενικές γραμμές δεν είναι και ιδιαίτερα οικονομικό. Η δημιουργία ενός πράσινου δώματος θα κοστίσει περίπου 75-90 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο για τον εκτατικό τύπο, 90-120 ευρώ για τον ημιεντατικό ενώ ξεκινά από τα 120 ευρώ για τον εντατικό, ανάλογα με τα φυτά που θα χρησιμοποιηθούν, το γραφείο αλλά και τη μελέτη της κάθε περίπτωσης ξεχωριστά. Οι τιμές είναι αρκετά υψηλές για το μέσο ιδιώτη που θέλει να «πρασινίσει» την ταράτσα του σπιτιού του και έτσι τα περισσότερα κτίρια με πράσινα δώματα στην Ελλάδα και το Εξωτερικό ανήκουν σε πολυεθνικές εταιρίες ή αποτελούν κυβερνητικές - δημοτικές ιδιοκτησίες. Στην Ελλάδα υπάρχουν λίγα κτίρια με πράσινα δώματα με κορυφαίο παράδειγμα το κτίριο του Υπουργείου Οικονομικών στην Αθήνα, ενώ στη Θεσσαλονίκη πρόκειται να δημιουργηθούν πράσινες στέγες σε 4 δημοτικά κτίρια ενταγμένα στο πρόγραμμα «Χτίζοντας το Μέλλον», συνολικού προϋπολογισμού 10 εκατομμυρίων ευρώ.

Αναμένοντας την προοπτική

Η δημιουργία πράσινων δωμάτων σε πυκνοδομημένους αστικούς ιστούς μπορεί να προσφέρει μεγάλα κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη αλλά το ακόμη υψηλό τους κόστος δυσκολεύει αισθητά την πλήρη αξιοποίηση μιας τόσο ευεργετικής και «έξυπνης» τεχνολογίας. Στο μέλλον, πιθανώς η προσδοκώμενη από πολλούς τεχνολογική πρόοδος στον τομέα της βιοκλιματικής και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να δημιουργήσει εναλλακτικές μεθόδους μειωμένου κόστους για τη δημιουργία πράσινων στεγών, ενθαρρύνοντας την ιδιωτική πρωτοβουλία για στην εγκατάστασή τους. Τα τελευταία χρόνια οι κυβερνήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν αρχίσει να ευαισθητοποιούνται στο περιβαλλοντικό ζήτημα του αστικού πρασίνου. Η αλήθεια όμως είναι πως οι πράσινες στέγες βρίσκονται ακόμα σε νηπιακό στάδιο στη χώρα μας και πως αν δε δοθούν οικονομικά κίνητρα για τη δημιουργία τους θα αποτελέσουν αναπόφευκτα ακόμη μια λαμπρή ιδέα κλειδωμένη στο συρτάρι των φιλόδοξων αλλά οικονομικά ασύμφορων «πράσινων» σχεδίων.


Βόλτα στα «πράσινα δωμάτια» με θέα τον Θερμαϊκό

Tου Νίκου Πιτσιακίδη



Οκτώ νέα «πράσινα δωμάτια» με θέα τον Θερμαϊκό κόλπο θα αποκτήσει η Θεσσαλονίκη μετά την ολοκλήρωση της ανάπλασης της νέας παραλίας. Τα έργα που αναμένεται να αλλάξουν ριζικά την εικόνα που παρουσιάζει το παραλιακό μέτωπο της πόλης αρχίσουν στα τέλη Ιουνίου και υπολογίζεται ότι θα διαρκέσουν δυόμισι χρόνια.

Τα συνεργεία της κατασκευάστριας εταιρίας θα «χτίσουν» οκτώ νέα πάρκα από τους ναυταθλητικούς ομίλους μέχρι το Βασιλικό Θέατρο. Μετά την ολοκλήρωση της ανάπλασης, η παραλία της Νύμφης του Βορρά θα έχει ενιαία μορφή και θα αποτελεί συνέχεια του ήδη κατασκευασμένου κομματιού που έχει γοητεύσει τους επισκέπτες της πόλης, αλλά ίσως περισσότερο τους ίδιους τους Θεσσαλονικείς.

«Ο σχεδιασμός των έργων είχε έναν βασικό στόχο, να εξυπηρετούν τη σχέση της πόλης με τη θάλασσα. Θέλουμε να αναδειχθεί η ενδιαφέρουσα τοπογραφία της περιοχής και η θέα προς τον Θερμαϊκό και τον Ολυμπο. Προσπαθήσαμε να μην επιβαρύνουμε όλη την περιοχή με κατασκευές και με πράγματα που θα λειτουργήσουν ανταγωνιστικά με το φυσικό περιβάλλον. Δημιουργούμε 13 χώρους πρασίνου, οι οποίοι στη μελέτη είχαν την ονομασία «πράσινα δωμάτια» στο θαλάσσιο μέτωπο της Θεσσαλονίκης. Δεν πρόκειται για μεγάλα πάρκα, αλλά για μικρής έκτασης «δωμάτια» που θυμίζουν εκείνα τα σπίτια που υπήρχαν πριν από 50 χρόνια στην πόλη πριν από την επιχωμάτωση, με κήπους που έβγαζαν στη θάλασσα. Τέτοια σπίτια μπορεί κανείς να δει σήμερα ίσως μόνο σε σκηνές κάποια παλιάς ελληνικής ταινίας ή σε καρτ ποστάλ» λέει στη «δημοκρατία» ο αρχιτέκτονας του έργου Πρόδρομος Νικηφορίδης, ο οποίος έχει βραβευτεί γι' αυτό το έργο.

«Η μήκους 3,5 χιλιομέτρων παραλία αποτελεί μια σειρά από κήπους-δωμάτια, οι οποίοι έχουν ένα θεματικό περιεχόμενο που προκύπτει από την επεξεργασία της περιοχής και του χαρακτήρα που είχε. Θέλαμε αυτός που κάνει βόλτα στην παραλία να συναντά διάφορα γεγονότα που θα του κεντρίσουν το ενδιαφέρον και θα του δώσουν τη δυνατότητα να περιπλανηθεί στην περιοχή» περιγράφει ο αρχιτέκτονας και συμπληρώνει: «Πρόκειται για έναν μύθο που αποκαλύπτεται κατά μήκος της διαδρομής και δημιουργεί διαρκώς μεταβαλλόμενα οπτικά φαινόμενα. Αυτή η τάση σύνθεσης του τοπίου της σύγχρονης πόλης στοχεύει στη δημιουργία ενός χώρου σε κίνηση».

Χωρίς λαμαρίνες τα έργα
Κατά το διάστημα που κατασκευάζονταν τα πρώτα πέντε πάρκα της παραλίας, το υπό κατασκευή κομμάτι είχε αποκλειστεί για σχεδόν δυο χρόνια. Αχαρες λαμαρίνες δεν άφηναν ούτε το περίεργο βλέμμα των περαστικών να διεισδύσει στο εργοτάξιο, προκαλώντας μεγάλες αντιδράσεις των κατοίκων που έχασαν για πολύ καιρό την πρόσβαση στην αγαπημένη τους παραλία.

Αυτή τη φορά δεν πρόκειται να συμβεί το ίδιο, αφού έχει ληφθεί μέριμνα ώστε σε όλη την περίοδο κατασκευής να αφήνεται ένα κομμάτι της παραλίας ελεύθερο προς χρήση. Σύμφωνα με το πλάνο των εργασιών, τα συνεργεία δεν θα δουλέψουν ταυτόχρονα σε όλο το μήκος τού προς ανάπλαση παραλιακού μετώπου, κάτι που οι υπεύθυνοι του Δήμου Θεσσαλονίκης έχουν επισημάνει πολλές φορές, τονίζοντας ότι στη διάρκεια των εργασιών η παραλία θα είναι ανοιχτή για τον κόσμο, για πεζούς και ποδηλάτες.

Αυτή τη φορά θα απουσιάζουν παντελώς και οι…ενοχλητικές λαμαρίνες και τη θέση τους θα πάρουν μοντέρνες διαφανείς περιφράξεις.

Κάτι που δείχνει να ανησυχεί τους υπεύθυνους του Δήμου Θεσσαλονίκης είναι η άνευ προηγουμένου έκπτωση της αναδόχου κοινοπραξίας που ανέλαβε έπειτα από μειοδοτικό μηχανισμό το έργο. Ο προϋπολογισμός της ανάπλασης ανέρχεται σε περίπου 44.000.000 ευρώ και η έκπτωση άγγιξε το 52%!

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης αποφάσισε να ορίσει τεχνικό σύμβουλο του έργου τον ίδιο τον αρχιτέκτονα για να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρχουν εκπτώσεις και στην ποιότητα.«Στο εξωτερικό, σε μεγάλα έργα όπως αυτό της ανάπλασης, εφαρμόζεται πάντα αυτή η τακτική. Στην Ελλάδα όμως δεν συμβαίνει ο αρχιτέκτονας να είναι και επιβλέπων και είναι σημαντικό που ο δήμος πήρε μια τέτοια απόφαση» λέει ο κ. Νικηφορίδης, που δηλώνει αποφασισμένος να μην αφήσει να γίνουν τροποποιήσεις στα σχέδια για να μειωθεί το κόστος, αλλά να γίνει πιστή εφαρμογή της μελέτης.

Τα νέα θεματικά πάρκα

Ο Κήπος των Γλυπτών
Στο μέρος όπου σήμερα υπάρχει χώρος στάθμευσης, απέναντι από το κτίριο του Λαογραφικού Μουσείου, δημιουργείται ο Κήπος των Γλυπτών. Πρόκειται για ένα «πράσινο δωμάτιο τέχνης», περίκλειστο με τοίχο από τις τρεις του πλευρές και ανοιχτό προς τη θάλασσα, που διαμορφώνεται για να φιλοξενεί μοντέρνα γλυπτά μεγάλου μεγέθους. Τα έργα τέχνης θα εντάσσονται στον δημόσιο χώρο, θα πατάνε στο έδαφός του, δεν θα είναι τοποθετημένα σε βάθρο, θα είναι πιο οικεία και προσιτά από ό,τι μέσα σε ένα μουσείο ή μια αίθουσα τέχνης. «Η τέχνη είναι παρούσα - μπορεί κανείς να καθίσει πάνω της, να περπατήσει γύρω της, να την παρατηρήσει ή να την αγνοήσει, να συζητήσει ή να φάει μπροστά της, να την αγγίξει. Αλλά έτσι μπορεί και η ίδια να τον αγγίξει» αναφέρεται χαρακτηριστικά στη μελέτη.

Ο Κήπος της Μεσογείου
Τα δέντρα που υπάρχουν σήμερα θα ενισχυθούν με εσπεριδοειδή και αρωματικά φυτά της μεσογειακής χλωρίδας.

Ο Κήπος του Οδυσσέα Φωκά
Το σημερινό πάρκο του Οδυσσέα Φωκά είναι ένας από τους πιο καλοδιατηρημένους χώρους πρασίνου στη Νέα Παραλία. Ο χώρος θα κρατηθεί στην αρχική του οργάνωση, θα απομακρυνθούν ωστόσο τα γήπεδα τένις που υπάρχουν και θα μεταφερθούν στον Κήπο της Αμμου, έτσι ώστε ο χώρος να παραμείνει αποκλειστικά ως παιδότοπος. Μια λίμνη με νερό θα τοποθετηθεί κεντρικά και ένα διαμορφωμένο πρανές προς την πλευρά του δρόμου θα τον απομονώνει ακουστικά από τον θόρυβο.

Ο Κήπος των Εποχών
Ο κήπος των Εποχών διαμορφώνεται ως ένα φυσικό λιβάδι «σπαρμένο» με την άγρια βλάστηση του ελληνικού τοπίου.
Στον κήπο θα φυτευτούν αγριολούλουδα από χιονισμένες κορυφές, ανθεκτικά ξερόφυτα των βράχων, μυρωδάτα βότανα, περικοκλάδες και όλα τα σπάνια ενδημικά φυτά που δίνουν στην ελληνική χλωρίδα τη μοναδικότητά της.

Ο Κήπος του Ισκιου
Στον χώρο του Θεσσαλονίκη Παλλάς θα διαμορφωθεί ο Κήπος του Ισκιου. Σε αυτόν τον κήπο θα φυτευτούν υψίκορμα δέντρα που θα δημιουργήσουν ένα «δάσος». Ο Κήπος του Ισκιου θα αποτελεί το πιο σκιερό «δωμάτιο» των παραθαλάσσιων κήπων.

Ο Κήπος της Αμμου
Ο Κήπος της Αμμου θα διαμορφωθεί στο σημερινό πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής. Το τμήμα του πάρκου που είναι διαμορφωμένο διατηρείται, ενώ στο υπόλοιπο δημιουργούνται δύο γήπεδα βόλεϊ, δύο γήπεδα μπιτς βόλεϊ και ένα γήπεδο τένις. Επίσης, θα κατασκευαστούν δέκα μικρά σκάμματα με άμμο που προσφέρονται για οποιοδήποτε παιχνίδι. Το σημερινό πάρκο είναι κλειστό προς τη μεριά της παραλίας, με φυσικό φράχτη από θάμνους, ο οποίος απομακρύνεται ώστε να ανοίξει προς τη θάλασσα και τον παραλιακό περίπατο.

Ο Κήπος του Απογευματινού Ηλιου
Πρόκειται για έναν κεκλιμένο κήπο που δημιουργείται στον τριγωνικό χώρο μεταξύ του ξενοδοχείου Μακεδονία Παλλάς και της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρίας. Η κλίση διαμορφώνεται με χώμα σαν φυσική μαλακή πλαγιά όπου δημιουργούνται διαδρομές από ομαλές ράμπες και τοποθετούνται καθιστικά. Στις πλευρές του λόφου προς τη λεωφόρο Μ. Αλεξάνδρου και το Μακεδονία Παλλάς θα χρησιμοποιηθεί πλέγμα και αναρριχώμενα φυτά.

Η δημιουργία της τεχνητής αυτής πλαγιάς δίνει την ευκαιρία διαμόρφωσης ενός σημείου θέασης προς τη θάλασσα, το οποίο μπορεί να γίνει ιδιαίτερα αγαπητό και ζωντανό από την παρουσία του κόσμου, κυρίως αργά τις απογευματινές ώρες και το ηλιοβασίλεμα.

Ο δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης είχε δηλώσει ότι στο σημείο θα τοποθετούνταν ο ανδριάντας του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Στη μελέτη δεν αναφερόταν κάτι σχετικό, αφού όταν έγινε, δεν είχε ξεσπάσει ακόμη η γνωστή κόντρα. Μιλώντας στη «δημοκρατία», ο αρχιτέκτονας του έργου της ανάπλασης ανέφερε ότι ο χώρος στον οποίο τοποθετήθηκε τελικά ο ανδριάντας δεν είναι ο καλύτερος, ωστόσο δεν του έχει ζητηθεί ακόμη να κάνει κάποιες αλλαγές στο σχέδιο. «Είμαστε έτοιμοι να καταθέσουμε τη δική μας πρόταση αν μας ζητηθεί» τόνισε ο κ. Νικηφορίδης.

Ο Κήπος του Αλέξανδρου
Η μελέτη για το χώρο που περιβάλλει σήμερα το άγαλμα του Μ. Αλεξάνδρου προτείνει την ομογενοποίηση των τριών πάρκων που υπάρχουν εκεί και την αφαίρεση του υφιστάμενου φυσικού φράχτη για να τους κάνει ζωντανούς και πιο φιλικούς χώρους για τους επισκέπτες. Θα δημιουργηθεί ένα ενιαίο σκληρό δάπεδο και θα ενισχυθεί ο τονισμός της χάραξης με την τοποθέτηση 72 πολύ χαμηλών πιδάκων νερού. Η ροή του νερού θα είναι χαμηλή και σταθερή, δημιουργώντας μια ευχάριστη ατμόσφαιρα με τον χαλαρό και συνεχή ήχο της, ο οποίος θα είναι αρκετά αισθητός λόγω της ποσότητας των πιδάκων. Το ενιαίο σκληρό δάπεδο και ο τονισμός της υπάρχουσας χάραξης με το στοιχείο του νερού θα δημιουργήσουν ένα εντυπωσιακό υπόβαθρο για το γλυπτό που είναι πλέον σημείο αναφοράς του παραλιακού μετώπου.


Πηγή :http://www.dimokratianews.gr/content/350/%CE%B2%CF%8C%CE%BB%CF%84%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B1-%C2%AB%CF%80%CF%81%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BD%CE%B1-%CE%B4%CF%89%CE%BC%CE%AC%CF%84%CE%B9%CE%B1%C2%BB-%CE%BC%CE%B5-%CE%B8%CE%AD%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CF%8C

Κυριακή 27 Νοεμβρίου 2011

Ο Πράσινος τοίχος της Νομικής Σχολής του NYU


Στο νούμερο 22 της Washington Square North είναι τώρα ένα από τα πιο πράσινα κτίρια του Πανεπιστημίου, πού έλαβε πιστοποίηση LEED Silver από τις ΗΠΑ Green Building Council. Είναι μια προσπάθεια να έχει η Νομική Σχολή ένα καινοτόμο περιβάλλον γραφείου.
 
Το έργο ήταν μοναδικό, λόγω της θέσης, το μέγεθος του πράσινου τοίχου , και του σκοπού του έργου. Σε μία πολύ μικρή υπαίθρια αυλή κάτω μεταξύ των κτιρίων, ο πράσινος τοίχος σχεδιάστηκε για να τον απoλαμβάνουν από το εσωτερικό. Αντί να υπάρχει ένας τούβλινος τοίχος, τα γραφεία έχουν τώρα μια πράσινη θέα από το παράθυρό τους. Ένα γυάλινο ασανσέρ στο χώρο προσφέρει ακόμα μεγαλύτερη κάθετη προβολή, παρακολουθώντας κάθε πτυχή του τοίχου σε διάφορα επίπεδα

Κατά το σχεδιασμό του πράσινου τοίχου, έχουν επιλεγεί τα φυτά που προσαρμόζονται καλά σε ένα σκιερό περιβάλλον που θα λαμβάνουν φιλτραρισμένο το φως του ήλιου. Η παλέτα φυτών αποτελείται από διάφορα είδη, υφές, χρώματα φύλλων, ανθοφορίες ενσωματώνοντας διακοσμητικές χλόες, αειθαλή φυτά εδαφοκάλυψης, φτέρες, και τα πολυετή φυτά ανθοφορίας.

Ο πράσινος τοίχος έχει σχεδιαστεί με φυτά που είναι καταλληλότερα για τις τρέχουσες συνθήκες ανάπτυξης και είναι, σε τελική ανάλυση, τα ζωντανά πλάσματα που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή για να ευδοκιμήσουν. Για να εξασφαλιστεί η συνεχής επιτυχία του πράσινου τοίχου, το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, μαζί με Morris Architects Adjmi, εγκατέστησε μια σειρά από «προβλήτες» για να υπάρχει την ευκολότερη πρόσβαση για τη συντήρηση του.

Τα πλεονεκτήματα της μετατροπής των γκρι χώρων σε χώρους πρασίνου που ζουν, όχι μόνο επηρεάζουν τα άτομα που χρησιμοποιούν το χώρο, αλλά και βοηθούν στην αποκατάσταση και κατασκευή οικοσυστημάτων που μπορεί αλλιώς να μην υπήρχαν. Ο πράσινος τοίχος στην Νομική σχολή του NYU δείχνει ότι το πράσινο στους τοίχους είναι μια μορφή πράσινης τεχνολογίας που πραγματικά "ενσωματώνει την αρχιτεκτονική με τη φύση και δημιουργεί βιώσιμες λύσεις κατασκευής και έργα τέχνης που ζουν."
 
 
A vertical garden of ornamental grasses, ferns, flowering perennials, and evergreen groundcovers now graces the wall of one of the University’s greenest buildings, 22 Washington Square North (22WSN). The building, which was awarded a Leadership in Energy and Environmental Design (LEED) silver certification from the U.S. Green Building Council in July, is home to the Law School’s Straus Institute, Tikvah Center for Law & Jewish Civilization and the Jean Monnet Center for International & Regional Economic Law & Justice
 
The plant-covered wall, awash in texture and color, is set in a small outdoor courtyard, but meant to be enjoyed from inside; interior offices of the five-story building overlook the vegetation and a glass elevator now boasts a garden view. The wall helps clean outside air of pollutants, offsets the carbon footprint of people and fuel emissions, acts as a sound proofing, and provides a natural filter for water that flows through it. “The wall at NYU integrates architecture with nature and creates sustainable building solutions and living artwork,” said Sabrina Altair Buttitta, a designer with Plant Connection, the firm in charge of the ambitious project.
 
The firm that designed 22WSN, Morris Adjmi Architects,  also designed Wilf Hall, the Law School’s newest building. Wilf is currently being considered for LEED platinum certification – the highest level award.

Πηγή:http://www.law.nyu.edu/news/22_WSN_GREEN_WALL
 
 



 

 
 
 
 

Τετάρτη 16 Νοεμβρίου 2011

Γη - Ξύστρα : Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός Κτηρίου 65 ορόφων βυθισμένο στα 300 μέτρα



Η γη-ξύστρα, έτσι έχει ονομαστεί το απίστευτο κτήριο των 65 ορόφων που έχει σχεδιασθεί να γίνει στο Μεξικό, το οποίο βυθίζεται στα 300 μέτρα κάτω από το έδαφος.
Η υπόγεια αυτή κατασκευή, της ανάποδης πυραμίδας θα έχει 10 ορόφους για καταστήματα και σπίτια και 35 ορόφους γραφείων.

 Οι 65 όροφοι θα βυθιστούν στα 300 μέτρα κάτω από το έδαφος.


 
Η γη - ξύστρα θα βρίσκεται στο κέντρο της πόλης.

Η κατασκευή θα γίνει από γυαλί για να λαμβάνουν φυσικό φως όλα τα μέρη του κτηρίου.
Οι σχεδιαστές περιμένουν οι κοινόχρηστοι χώροι να γίνουν δημοφιλής προορισμός για όσους επιθυμούν να ξεφύγουν από τη φασαρία της πόλης.

Εντός του κτηρίου έχει σχεδιασθεί ένα μουσείο που θα παρουσιάζει την ιστορία του Μεξικού.

Βασικό πλεονέκτημα είναι ότι θα δημιουργηθούν νέοι χώροι στο κέντρο της πόλης χωρίς να κατεδαφιστούν ιστορικά κτήρια.


Στο εσωτερικό του κτηρίου δεν θα λείψει η φύση, καθώς με τεχνικές ταρατσόκηπου θα τοποθετηθεί φυτικό υλικό.

Η επιφάνεια που θα καλύπτει η γή - ξύστρα θα ναι 240 τετραγωνικά μέτρα.

Η παρούσα κατάσταση της πλατείας.


Ταρατσόκηπος σε κομμάτια


Τρίτη 15 Νοεμβρίου 2011

Διαχείριση Φυτεμένων Δωμάτων


Για την διαβίωση και υγιή ανάπτυξη των φυτών αλλά και την σωστή λειτουργία του συστήματος υποδομής είναι απαραίτητος ο διαχρονικός έλεγχος και η συντήρηση των φυτεμένων δωμάτων.
Η διαχείριση του φυτεμένου δώματος/στέγης περιλαμβάνει :

· Συντήρηση του συστήματος υποδομής

· Συντήρηση του συστήματος άρδευσης

· Διαχείριση των φυτεμένων επιφανειών

Ανάλογα με τον τύπο του φυτεμένου δώματος/στέγης αλλά και το είδος των φυτών που αναπτύσσονται σε αυτό καθορίζονται οι απαραίτητες επισκέψεις εξειδικευμένου συνεργείου ανά μήνα / έτος καθώς και οι απαραίτητες επεμβάσεις .

Στα ιδιωτικά έργα συνίσταται η σύνταξη συμφωνητικού συντήρησης όπου θα περιγράφονται αναλυτικά όλες οι απαραίτητες εργασίες διαχείρισης και θα προσδιορίζεται ο χρόνος παράδοσης του έργου.

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ

Γενικά

Καθ΄ολη την διάρκεια ζωής του φυτεμένου δώματος είναι ο απαραίτητος έλεγχος και η συντήρηση του συστήματος υποδομής.

Η συχνότητα εμφάνισης προβλημάτων και η ανάγκη λήψης μέτρων εξαρτάται από:

· την ποιότητα της στεγανωτικής μεμβράνης και την σωστή τοποθέτηση όπως προδιαγράφεται από τον οίκο κατασκευής. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στα σημεία ενώσεων των φύλλων της μεμβράνης .

· την ποιότητα, την αντοχή στην γήρανση και την σωστή τοποθέτηση της χρησιμοποιούμενης αντιριζικής μεμβράνης. Η επικάλυψη των άκρων της και οι ενώσεις των φύλλων της μεμβράνης θα γίνονται υποχρεωτικά όπως προδιαγράφεται από τον οίκο κατασκευής. Σε περίπτωση που η ενώσεις των αντιριζικών μεμβρανών προδιαγράφεται να γίνονται με χρήση ειδικής κόλλας, η χρησιμοποιούμενη κόλλα πρέπει να διαθέτει αντιριζική προστασία.

· την ποιότητα των και το είδος των χρησιμοποιούμενων φύλλων προστασίας και την σωστή τοποθέτηση όπως προδιαγράφεται από τον οίκο κατασκευής.

· Το γύρισμα όλων των μεμβρανών στα στηθαία και στις παρειές των δωμάτων σε ύψος μεγαλύτερο κατά 5-10εκ. από την ανώτερη στάθμη του υποστρώματος ανάπτυξης των φυτών.

· Τη σωστή στερέωση όλων των μεμβρανών.

Ανεξάρτητα από τα παραπάνω αναφερόμενα ο έλεγχος του συστήματος υποδομής απαιτείται να είναι συχνός και όχι σε διαστήματα μεγαλύτερα του εξαμήνου. Σε περίπτωση που διαπιστωθούν προβλήματα απαιτείται η άμεση επίλυση τους και αυξάνεται η συχνότητα των επισκέψεων ελέγχου.

Ο έλεγχος του συστήματος υποδομής περιλαμβάνει :

1.Έλεγχος λειτουργίας της καλής αποστράγγισης και απομάκρυνσης του πλεονάζοντος νερού.

· Έλεγχος των υδρορροών

· Έλεγχο φρεατίων απορροής

· Έλεγχος περιμετρικής ζώνης υπερχείλισης

2.Έλεγχος περιμετρικής στήριξης μεμβράνης στεγανοποίησης και των υλικών υποδομής.

3.Έλεγχος τυχόν διαρραγής της υποδομή

4.Έλεγχος του ποσοστού οργανικής ουσίας στο υπόστρωμα ανάπτυξης των φυτών.

Έλεγχος λειτουργίας της αποστράγγισης

Καθ΄όλη την διάρκεια ζωής του φυτεμένου δώματος είναι απαραίτητος ο έλεγχος της καλής αποστράγγισης και απομάκρυνσης του πλεονάζοντος νερού από το σύστημα υποδομής.

Για τον έλεγχο της καλής αποστράγγισης και απομάκρυνσης του πλεονάζοντος νερού από το σύστημα υποδομής κατά την επίσκεψη του στο δώμα ο υπεύθυνος συντήρησης, ελέγχει και καθαρίζει τις υδρορροές στις οποίες είναι τοποθετημένα φρεάτια ελέγχου. Δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις γωνίες και σε ειδικά σημεία των σωληνώσεων.

Ελέγχει και καθαρίζει τα φρεάτια απορροής από τυχόν ρίζες και τμήματα υλικών εδαφικού υποστρώματος.

Ελέγχει αν υπάρχει αδρανές υλικό ή ύπαρξη ριζωμάτων και τα απομακρύνει στις ζώνες υπερχείλισης, που είναι κατασκευασμένες στην περίμετρο των φυτεμένων δωμάτων/στεγών εκτατικού τύπου, από αδρανή υλικά / βότσαλο . Καθαρίζει την ζώνη των φυτών που αναπτύσσονται κοντά στην περίμετρο του φυτεμένου δώματος και απομακρύνει τα φυτά που έχουν επιθετικό ριζικό σύστημα.

Έλεγχος μηχανικής στήριξης της μεμβράνης στεγανοποίησης και υλικών υποδομής.


Για την καλή λειτουργία της στεγανοποίησης και αντιρριζικής προστασίας είναι απαραίτητος ο έλεγχος της περιμετρικής στερέωσης των μεμβρανών στο στηθαίο. Ελέγχονται όλα τα στοιχεία της μηχανικής συγκράτησης των υλικών υποδομής.

Πραγματοποιείται έλεγχος γήρανσης των υλικών υποδομής στα σημεία που είναι εκτεθειμένα στον ήλιο και γίνεται αποκατάσταση αυτών .

Επισκευάζονται άμεσα προβλήματα και στεγανώνονται οι μικρές οπές που τυχόν υπάρχουν .

Κάθε τριετία είναι υποχρεωτική η ανανέωση της πολυουρεθανικής μαστίχης που σφραγίζει το ειδικό μεταλλικό τεμάχιο μηχανικής στερέωσης.

Έλεγχος τυχόν διαρραγής της υποδομή

Σε περίπτωση που θα διαπιστωθεί ότι έχει διαρραγεί η υποδομή του φυτεμένου δώματος γίνεται διερεύνηση να βρεθούν τα σημεία που πιθανά από προηγούμενες εργασίες έχει διαρραγεί η υποδομή και επισκευάζονται άμεσα ,

Συμπλήρωση οργανικής ουσίας

Μετά την πάροδο πέντε ετών από την κατασκευή του φυτεμένου δώματος είναι απαραίτητος ο έλεγχος του ποσοστού της οργανικής ουσίας στο υπόστρωμα ανάπτυξης των φυτών. Αν ποσοστό της οργανικής ουσίας είναι μικρότερο κατά 70% μάζας από το αρχικό ποσοστό οργανικής ουσίας στο υπόστρωμα ανάπτυξης των φυτών , είναι απαραίτητη η επιφανειακή πλήρωση με οργανική ουσία με την μορφή κομπόστας ή χουμικών.

Πέμπτη 3 Νοεμβρίου 2011

Στήριξη δένδρων στα φυτεμένα δώματα

Για την εγκατάσταση και αντοχή των δένδρων στα φυτεμένα δώματα είναι απαραίτητη η στήριξή τους σε σταθερά δομικά υλικά ή η εφαρμογή συστήματος στήριξης με την χρήση του υποστρώματος ανάπτυξης ως αντίβαρου.


Στην πρώτη περίπτωση ο κορμός του δένδρου προσδένεται με συρματόσχοινα επικαλυμμένα με πλαστικό σε πλάκες μεγάλου φορτίου ενσωματωμένες στο σύστημα υποδομής του φυτεμένου δώματος.

Στην δεύτερη περίπτωση ανάλογα με το ύψος και την κόμη του δένδρου διαστρώνεται ατσάλινο πλέγμα αντίστοιχης επιφάνειας σε τμ. σε χαμηλό επίπεδο κατά την διάστρωση του υποστρώματος ανάπτυξης των φυτών. Από το ατσάλινο πλέγμα προσδένεται η μπάλα χώματος του δένδρου με ιμάντες ή ο κορμός του δένδρου με συρματόσχοινα και στην συνέχεια καλύπτεται η επιφάνεια του πλέγματος με το υπόστρωμα ανάπτυξης στα αντίστοιχα βάθη βάσει της μελέτης φύτευσης. Με τον τρόπο αυτό το δένδρο στερεώνεται από το φορτίο που αναπτύσσεται στην επιφάνεια του πλέγματος. 

Γενικά κατά την εφαρμογή οποιασδήποτε μεθόδου στήριξης των δένδρων δεν πρέπει να γίνει διάτρηση της πλάκας ή στεγανοποιημένων επιφανειών.



Αντηρίδες
Οι αντηρίδες είναι γαλβανισμένο συρματόσχοινο πάχους 6 mm (7x7 πλέξη). Τα συρματόσχοινα συνοδεύονται από γαλβανισμένους σφυκτήρες, έτσι ώστε να μπορεί να δημιουργηθεί θηλιά στις άκρες αυτών.

Αγκύρια
Είναι από κράμα αλουμινίου με επιφάνεια αντίστασης από 4.000 - 8.000 mm2, αφού τανιστούν με φορτίο από 500 - 1400 kg αντίστοιχα, σε αδιατάρακτες εδαφικές συνθήκες.

Καστάνιες
Οι καστάνιες είναι επίπεδης βάσης, οι οποίες δύνανται να απορροφήσουν από 500 έως 1000 kg (συνοδευόμενες από ποιοτικά στοιχεία ελέγχου).
Τρισδιάστατο γεώπλεγμα
Τρισδιάστατο γεώπλεγμα, με ενσωματωμένο μεταλλικό πλέγμα με πλαστική επικάλυψη και πάχους 6 mm.

Υλικά πρόσδεσης
Ελαστικός σύνδεσμος: Η πρόσδεση γίνεται με ελαστικό σύνδεσμο τύπου αγκράφας για να ελαχιστοποιηθούν οι τριβές μεταξύ στηρίγματος και κορμού. Ο ελαστικός αυτός σύνδεσμος είναι πλάτους 2,5 cm και με διαστάσεις τέτοιες ώστε να επιτρέπεται στον κορμό του δέντρου να αυξηθεί φυσικά χωρίς καταστροφές.
Σχοινί: Είναι τρίκλωνο σχοινί από κάναβι ή άλλο υλικό φυτικής προέλευσης. Δεν επιτρέπεται το πλαστικό σχοινί.

 Άννα Μπέλτσου , Κώστας Τάτσης
Γεωπόνοι συγγραφείς κατευθυντήριων οδηγιών ΓΕΩΤΕΕ

Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2011

Ένας κήπος με λαχανικά και αρωματικά φυτά στη ταράτσα

Πράσινο δώμα στο Ελληνικό από την ΤΟΠΙΟΔΟΜΗ


Η ταράτσα είχε δύο ζαρντινιέρες. Βρίσκεται σε σημείο με ωραία θέα στην θάλασσα αλλά και στον Υμηττό. 

Οι υπάρχουσες ζαρντινιέρες ήταν κατεστραμμένες. Παρά το νέο της οικοδομής οι αρμοί είχαν ανοίξει από την υγρασία, το ασφαλτόπανο ήταν πλημμελούς τοποθετημένο και έτσι η αφαίρεση τους ήταν επιβεβλημένη. 

Έγινε υγρομόνωση και το τοπίο άρχισε να αλλάζει. Σχεδιάστηκε ο χώρος ώστε να μπορεί να λειτουργεί η οικογένεια, με ξύλινα δάπεδα. Κάτω από το δάπεδο υπήρχαν οι μεμβράνες και η προστασία του ταρατσόκηπου ώστε όλο το δώμα να αποστραγγίζει ενιαία. Η έδραση των δοκίδων του πατώματος έγινε με ειδικά στοιχεία ώστε να εδράζεται σταθερά χωρίς να καρφωθεί τίποτα στο δώμα. 


Στην περίμετρο του deck έχει τοποθετηθεί ειδικό διαχωριστικό που συγκρατεί το πράσινο δώμα ενώ επιτρέπει στο νερό της βροχής να περνά απρόσκοπτα. 

Οι μεμβράνες, τα υποστρώματα υγρασίας, προστασίας και τα φίλτρα στερεώνονται μηχανικά στην περίμετρο με ειδικά τεμάχια αλουμινίου ώστε όλος ο χώρος να είναι μία λεκάνη με εξόδους, τις υδρορροές. 

Τοποθετήθηκαν και καφασωτά ώστε να μην είναι εμφανής χώρος γεμάτος ηλιακούς θερμοσίφωνες. Υπάρχει ποικιλία καλλωπιστικών φυτών όπως ιβίσκος, αγγελική νάνα, αμπέλια, βερβερίδα, λαντάνα, αρκετά αναρριχητικά που θα γεμίσουν τα καφασωτά όπως γιασεμί, αγιόκλημα, ρυγχόσπερμο, βουκαμβίλια και πολλά αρωματικά που πέρα από την αισθητική αξία έχουν και εδώδιμη χρήση όπως θυμάρι, δυόσμος, δάφνη, λεβάντα, ρίγανη, δενδρολίβανο. 


Δημιουργήθηκε και χώρος για καλλιέργεια λαχανικών και φυτεύτηκαν μπρόκολα, μαρούλια, κρεμμύδια και σέλινο. 


Ο χώρος είναι χρηστικός, όμορφος και απόλυτα ασφαλής από υγρασίες και άλλα προβλήματα που υπήρχαν πρωτύτερα. 



Δευτέρα 24 Οκτωβρίου 2011

Τόποι πάνω από την πόλη

Πόσο καιρό έχετε να βρεθείτε στο χώρο του δώματος της πολυκατοικίας σας; Αυτόν το χώρο πάνω από το (ή μήπως πάνω στο) συνολικό ιδιωτικό; Το παρακάτω κείμενο παρουσιάζει ένα σύντομο προβληματισμό για αυτό το «εν δυνάμει» στοιχείο της ελληνικής αστικότητας.



Προσεγγίζοντας το χώρο πάνω από την πόλη
Προσδιορισμός του αστικού δώματος

Προσπαθώντας να μελετήσει κανείς τα φαινόμενα που σχετίζονται με το χώρο πάνω από την ελληνική πόλη, έρχεται αντιμέτωπος με την πρωταρχική ανάγκη διατύπωσης ενός είδους ορισμού αυτού του χώρου και με μια σειρά από βασικά ερωτήματα: 
Ποία είναι τα βασικά του γνωρίσματα; Υπάρχει κάτι ουσιαστικό που τον διαφοροποιεί από την υπόλοιπη πόλη και που δημιουργεί την ανάγκη να μελετηθεί ξεχωριστά από αυτήν; Σε κάθε περίπτωση, ποια είναι τα χαρακτηριστικά της σχέσης της πόλης με αυτό που βρίσκεται πάνω από αυτή; Σίγουρο είναι, πάντως, πως ο χώρος αυτός υπάρχει, ακόμη κι αν τις περισσότερες φορές δεν είναι ορατός ή τουλάχιστον συνειδητός στους περισσότερους από εμάς, τους «αναγνώστες της πόλης από το επίπεδο του δρόμου» (1). Ως τη στιγμή που, για κάποιο όχι συνηθισμένο λόγο, θα χρειαστεί να ανεβούμε στο δώμα της πολυκατοικίας μας και να ξανά ανακαλύψουμε το τι υπάρχει εκεί, γύρω μας, στην πόλη μας.

Βασικό χαρακτηριστικό αυτού του χώρου είναι η συνέχεια. Όπως η ελληνική πόλη, έτσι και η οριζόντια προβολή της, χαρακτηρίζεται από συνέχεια. Πάνω σ’ αυτό το στρώμα της πόλης (ή μήπως πάνω από αυτό;), λόγω της σχεδόν αποκλειστικής χρήσης του δώματος ως τρόπου επίστεψης των κτιρίων, της εφαρμογής σε μεγάλο βαθμό του συνεχούς συστήματος δόμησης και της μεγάλης πυκνότητας, δημιουργείται ένα είδος τόπου, ένα νέο έδαφος στα περίπου +25 μέτρα. Ο τόπος αυτός είναι δομικά εξαρτημένος από τον υποκείμενο οργανισμό της πόλης και η παρουσία της τελευταίας αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξή του. 
Αποτελεί το άνω όριο της πόλης, αλλά παρόλα αυτά διαφοροποιείται έντονα από αυτή.



Το βλέμμα και η ανάγνωση της αστικότητας

Σε μια πρώτη προσέγγιση πάνω από την πόλη βασικό στοιχείο αποτελεί η ανάλυση του βλέμματος ως κυρίαρχου μέσου για τον προσδιορισμό στο χώρο. Ενώ την πόλη τη βιώνει κανείς μέσα από τη φυσική κίνηση, στο χώρο του δώματος αυτή, αν και μπορεί να πραγματοποιηθεί, έρχεται σε δεύτερη μοίρα: η ανάγνωση του χώρου και της πόλης γίνεται μέσα από το βλέμμα. Ο χώρος του αστικού δώματος ενδείκνυται για μια διαφορετική βιωματική ανάγνωση της πόλης, μια ποιητική και μυθική εμπειρία του χώρου.
Ο τόπος των αστικών δωμάτων μπορεί να χαρακτηριστεί ουσιαστικά ως ενδιάμεσος χώρος. Χώρος που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο καταστάσεις. Από τη μία η δυνατότητα του βλέμματος να διαβάσει συνολικά το τοπίο και να φτάσει μακριά δίνει την αίσθηση ενός άπειρου και συνεχούς χώρου. Από την άλλη στιγμή οι φυσικές δομές της πόλης πάνω στις οποίες μπορεί ο επισκέπτης να κινηθεί είναι πεπερασμένες. Μπορεί ωστόσο να κινηθεί κανείς με έναν διαφορετικό τρόπο, με αυτό του βλέμματος και της σκέψης.

Βασικό λοιπόν στοιχείο του τόπου αυτού αποτελεί η θέα που προσδιορίζει τα πλαίσια του χώρου: Τόσο η θέα του ορίζοντα και του φυσικού περιβάλλοντος που την πλαισιώνει, αλλά κυρίως μια διαφορετική οπτική της ίδιας της πόλης.

Ο De Certeau περιγράφοντας τη ματιά του παρατηρητή της πόλης από πάνω, αναφέρει ότι η τεράστια μάζα της πόλης, «ακινητοποιημένη, μετασχηματίζεται σε ένα κείμενο» στο οποίο συνυπάρχουν ακραίες αντιθέσεις, εικόνες και συναισθήματα. Ο παρατηρητής μπορεί να αναγνώσει στο κείμενο αυτό ένα κόσμο που βρίσκεται σε συνεχή αλλαγή. Ποια είναι όμως η φύση της βαθύτερης ευχαρίστησης του να διαβάζει κανείς ένα τέτοιο κόσμο, αναρωτιέται. Πού πηγάζει η ευχαρίστηση της ανάγνωσης του συνόλου, του αθροίσματος των «ανθρώπινων κειμένων»;

Οι καθημερινοί κάτοικοι της πόλης, βιώνοντάς την σε ένα πρώτο επίπεδο, αυτού των πεζών, δημιουργούν ένα «αστικό κείμενο», χωρίς να μπορούν οι ίδιοι από τη θέση τους να το διαβάσουν. Όλες αυτές οι διαφορετικές τροχιές-«κείμενα» διαμορφώνουν μια πολύπλευρη αστική ιστορία, χωρίς συγγραφέα και αναγνώστη, αρχή και τέλος. Το να βλέπει κανείς την πόλη από ψηλά, του δίνει τη δυνατότητα να αποδεσμευτεί από αυτή, να αποστασιοποιηθεί. Να αφήσει για λίγο όσα η καθημερινότητα τον φορτώνει και να μπερδευτεί μέσα του η ταυτότητα του συγγραφέα και του αναγνώστη του αστικού κειμένου. Η άνοδός του μετασχηματίζει τον κόσμο που παρακολουθεί και στον οποίο ‘ανήκε’ σε ένα κείμενο που παρουσιάζεται μπροστά στα μάτια του. Το αποτέλεσμα είναι ότι μια τέτοια ματιά επιτρέπει την ανάγνωση της πολυπλοκότητας της πόλης, παγώνει την κινητικότητά της και τη μετατρέπει σε ένα διαφανές κείμενο.



Το δώμα, το σύνολο, ο τόπος πάνω από την πόλη

Θεμελιώδες συστατικό στοιχείο, δομική μονάδα αυτού του εδάφους πάνω από την πόλη είναι το αστικό δώμα. Η προβολή δηλαδή της βασικής αστικής μονάδας, της πολύ-κατοικίας που αποτελεί τόσο την υποδομή όσο και την υπερδομή της ελληνικής πόλης.Καθώς οι μεμονωμένες πολυκατοικίες, η μια μετά την άλλη, δημιουργούν σύνολα, τα οποία σχηματίζουν οικοδομικά τετράγωνα, βάσει των οποίων οργανώνεται η πόλη , αντίστοιχα ο χώρος πάνω από αυτήν παρουσιάζεται με 3 κλίμακες: 
το μεμονωμένο δώμα, τα σύνολα αστικών δωμάτων και το έδαφος πάνω από την πόλη.

Αυτή η υπερκείμενη αστική τοπιογραφία αποτελούμενη από ένα κολάζ επιφανειών, παρουσιάζει μια φαινομενική ομοιογένεια. Με μια προσεκτικότερη ματιά όμως κανείς διαπιστώνει ότι δημιουργείται ένα ιδιαίτερο ανάγλυφο, κοιλάδες και υψώματα, που οφείλονται στην διαδοχική, συνήθως μικρή, απόκλιση στα ύψη των μεμονωμένων αστικών μονάδων, των πολυκατοικιών. Χαρακτηριστικές είναι οι «σχισμές» που ακολουθούν την προβολή της γραμμικής ανάπτυξης μεγάλων δρόμων της πόλης. Αυτή η γραμμική ροή του δημόσιου δρόμου αποτελεί και το μόνο χώρο όπου είναι δυνατή μια αντίστροφη οπτική: από την πόλη στο δώμα.





Ξεδιπλώνοντας το τοπίο. Μεγέθη, κλίμακες, υφές

Μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση του τοπίου πάνω από την πόλη διαδραματίζει το μέγεθος των δωμάτων. Αυτό είναι ένα στοιχείο που διαφοροποιείται έντονα από περιοχή σε περιοχή, και σχετίζεται τόσο με το μέγεθος της ιδιοκτησίας, όσο και με το πλάτος του δρόμου με τον οποίο συνορεύει αλλά και το ύψος της πολυκατοικίας. Στοιχεία δηλαδή που διαμορφώνουν το ιδεατό στερεό του κτίσματος, κατ επέκταση τις εσοχές των τελευταίων ορόφων και την τελική επιφάνεια του δώματος. Την φυσιογνωμία εξ άλλου του τοπίου ανά περιοχές επηρεάζει και το εφαρμοζόμενο σύστημα δόμησης, το οποίο διαμορφώνει την συνέχεια ή αυτοτέλεια των αστικών δωμάτων, κατά κάποιο τρόπο την υφή του εδάφους ως ήπιου ή ανήσυχου.

Σε κάθε περίπτωση η δυναμική δεν προκύπτει από το μέγεθος του μεμονωμένου δώματος, αλλά από τη δυνατότητά του να ενταχθεί σε ευρύτερα σύνολα. Αυτές εξ άλλου οι ενότητες συνθέτουν την έννοια του εδάφους πάνω από την πόλη. Η αίσθηση της συνέχειας είναι τόσο έντονη ώστε ακόμα και στα σημεία όπου σημειώνονται μικρές υψομετρικές αποκλίσεις ανάμεσα στα δώματα, στις τυφλές πλάγιες όψεις των κτιρίων σε σειρά, αντί να τονιστεί η κατακορυφότητα της ασυνέχειας, αυτή ενσωματώνεται με τρόπο που το τοπίο θυμίζει το ξεδίπλωμα μιας άπειρης επιφάνειας, που ακολουθεί το ανάγλυφο της απόληξης της πόλης.


Ημέρα και νύχτα

Την ημέρα το τοπίο πάνω από την πόλη, όπως αναφέρθηκε, είναι ομοιογενές. Ένα τοπίο προβολή της πόλης, εξοπλισμένο με ένα ετερόκλιτο πλήθος από κατασκευές που αποτελούν την τεχνητή του φύση. Ανάμεσα όμως σε αυτό το οπτικά θορυβώδες τοπίο ξεπροβάλουν κάποια εκτός κλίμακας στοιχεία εξοπλισμού: διαφημιστικές γιγαντοαφίσες. Κατακόρυφα γραφιστικά πάνελ που λειτουργούν ως υποκατάστατα της θέας. «Αποτελούν οπτικές φυγές για ένα κάτοικο που τις ξεφυλλίζει σαν διαφημίσεις ενός περιοδικού, όπου τα άρθρα σχηματίζονται από επαναλήψεις των ίδιων λέξεων». (6) Όπως σημειώνει ο Richard Scoffier, με την παρουσία τους το κιναισθητικό βάθος αντικαθίσταται από το αμιγώς εγκεφαλικό βάθος και ο χώρος πάνω από την πόλη αποκτά μια ακόμη διάσταση. (7)
Τη νύχτα όμως το τοπίο αλλάζει δραματικά μορφή. Ο σκοτεινός χώρος των δωμάτων, ενσωματώνεται με τον ορίζοντα και με τον ουρανό της πόλης. Μοναδικά στοιχεία προσανατολισμού οι φωτεινές γιγαντοαφίσες και οι μεγάλες λαμπερές επιγραφές στα πιο ψηλά σημεία των κτιρίων. Τα νέα αστικά χωρόσημα. Είναι η στιγμή που η παρουσία του τόπου πάνω από την πόλη γίνεται έντονη στον δημόσιο χώρο. Το πλήθος των υπερκείμενων φωτεινών σημάτων, εικόνων - οθονών προβολής ενός άλλου κόσμου - κατακλύζουν τα σημεία πάνω από τον ορίζοντα του βλέμματος όσων κυκλοφορούν στον δρόμο.


Το δώμα και οι ελεύθεροι χώροι

Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της επιφάνειας των δωμάτων σε σχέση με τους ελεύθερους χώρους της πόλης, γίνεται σύγκριση για το ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης ανάμεσα στα δώματα και την επιφάνεια των ελεύθερων οργανωμένων δημόσιων χώρων (πάρκα, πλατείες, πεζόδρομοι). Η επιλογή του συγκεκριμένου τμήματος της πόλης ως πεδίου μελέτης σχετίζεται πρωταρχικά με το γεγονός ότι το κέντρο αποτελεί το σημείο της πόλης ο δημόσιος χώρος του οποίου δέχεται το μεγαλύτερο φόρτο επισκεπτών. Από την άλλη σε πολλές περιοχές του εμφανίζονται οι μεγαλύτερες πυκνότητες κατοίκησης και κατ επέκταση οι ανάγκες για οργανωμένους δημόσιους χώρους σε επίπεδο γειτονιάς είναι αυξημένες.

Στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης το σύνολο των ελεύθερων δημόσιων χώρων (πλατείες, πάρκα, προαύλια εκκλησιών, οργανωμένοι πεζόδρομοι) ανέρχεται σε 154 στρέμματα. Παράλληλα υπολογίζεται ότι στην περιοχή υπάρχουν περίπου 140000 μόνιμοι κάτοικοι. Άρα υπάρχει μια αντιστοιχία 1,1 μ2 ελεύθερων χώρων/κάτοικο, μέγεθος που σε κάθε περίπτωση είναι πολύ χαμηλότερο από οποιονδήποτε ενδεικνυόμενη σχέση και αποδεικνύει το πραγματικό έλλειμμα συλλογικών χώρων. Βάσει της παραπάνω προσέγγισης το σύνολο των επιφανειών των δωμάτων ανέρχεται στα 329 στρέμματα, ενώ το αντίστοιχο σύνολο των ακαλύπτων υπολογίζεται σε 352 στρέμματα.

Δύο πολύ σημαντικά συμπεράσματα προκύπτουν από την παραπάνω σύγκριση:
Πρώτο, γίνεται αντιληπτό ότι ο χώρος των δωμάτων αποτελεί τόσο ουσιαστικό απόθεμα για το χώρο της πόλης, όσο και ο χώρος των ακαλύπτων. Επομένως η συζήτηση που έχει πραγματοποιηθεί γύρω από την ενοποίηση και αξιοποίηση των υποχρεωτικών ακαλύπτων των πολυκατοικιών με το βασικό επιχείρημα της ανάγκης για νέους κοινόχρηστους χώρους, οφείλει να μεταφερθεί και στο επίπεδο των δωμάτων.
Δεύτερο, η σχέση σχεδόν 1 προς 2 ανάμεσα στους ελεύθερους δημόσιους χώρους και τον «εν δυνάμει» χώρο των δωμάτων, παρουσιάζει μια πραγματική δυναμική που και μόνο από την ποσοτική της διάσταση μπορεί υπό προϋποθέσεις να ανατρέψει και να μετασχηματίσει τη σημερινή φυσιογνωμία της πόλης.



Υπόβαθρο και κινήσεις πάνω από την πόλη

Σε αυτό το σημείο σχετικά με την απόδοση των ενοποιημένων δωμάτων σε κοινή χρήση και τις επεμβάσεις σε αυτά, ξαναγυρίζουμε στην θεώρηση του χώρου αυτού ως ενιαίου υπόβαθρου πάνω από την πόλη. Αυτό το σύνολο ενοποιημένων και μεμονωμένων δωμάτων, σε επαφή, στο ίδιο ή παραπλήσια ύψη, αλλά ακόμη και αυτά που δεν εντάσσονται στην ομοιομορφία της απόληξης των 7 ορόφων δημιουργούν ένα δίκτυο, έναν οργανισμό υποδοχής.

Αυτός ο οργανισμός όπως έχει ήδη αναλυθεί παρουσιάζει τρεις κλίμακες: Το δώμα, το σύνολο, τον τόπο πάνω από την πόλη. Για τα πρώτα δύο τα πράγματα είναι αρκετά ξεκάθαρα. Για το σύνολο, αυτή τη διευρυμένη ενότητα, προκύπτει ότι υπάρχει μια δυναμική για την ενιαία αντιμετώπιση των δωμάτων σε επίπεδο οικοδομικού τετραγώνου. Βέβαια μια εκτεταμένη χρήση τέτοιων ενοτήτων ουσιαστικά προσεγγίζει την τρίτη κλίμακα, το σύνολο των αστικών δωμάτων. Όμως η έννοια του τόπου πάνω από την πόλη εμπεριέχει εν μέρει τη δυνατότητα όλου αυτού του συνόλου σε ορισμένες εκφράσεις του να λειτουργεί σαν ένα. Σαν ένας ενιαίο δίκτυο πάνω από την πόλη.

Την ευαισθητοποίηση γύρω από την επανάκτηση του χώρο των δωμάτων ως εναλλακτικού τοπίου ανάγνωσης της πόλης αλλά και φυσικής κίνησης, μπορεί να παρακολουθήσει κανείς από την δράση της ομάδας αρχιτεκτόνων «αστικό κενό». Σε κείμενά τους τονίζεται η ευκολία πραγματοποίησης μιας άλλης κίνησης σε επίπεδο οικοδομικού τετραγώνου και η δυναμική της δημιουργίας ενός νέου δημόσιου χώρου κίνησης πάνω από την πόλη.



Εξ άλλου η εγκαθίδρυση νέων κινήσεων, σε πολλαπλά επίπεδα, στα πλαίσια της Γενικής πόλης χαρακτηριστικά της οποίας παρουσιάζει, όπως αναφέρθηκε, η σύγχρονη ελληνική πόλη, αποτελούν για τον Rem Koolhaas στοιχεία της απόλαυσης της.


Προσπαθώντας όμως κανείς να περιγράψει μια τέτοια θεώρηση του τόπου πάνω από την πόλη ως υποβάθρου για την ανάπτυξη συλλογικών δραστηριοτήτων, αλλά και δημόσιων κινήσεων έρχονται στο μυαλό αρχιτεκτονικές ουτοπίες. Η δυνατότητα ανάπτυξης της πόλης σε πολλά επίπεδα, η ευελιξία της προσαρμογής νέων στοιχείων στο υφιστάμενο υπόβαθρο, κινήσεις πάνω από το κτισμένο κ.α.

Τι σχέση μπορεί να έχει αυτό το σύνθετο υπόβαθρο δωμάτων πάνω από την ελληνική πόλη με το δίκτυο υποδοχής της «ηλεκτρονικής πολεοδομίας» του Τ. Ζενέτου, ή το πλέγμα υποδοχής της Spatial City του Yona Friedman ή τη δυνατότητα παρασιτικής προσαρμογής των Plug-in City και Instant City των Archigram;

Ο Ζενέτος τονίζει στη μελέτη της «ηλεκτρονικής πολεοδομίας» την ανάγκη ευέλικτων λύσεων που θα απελευθέρωναν το έδαφος και θα επέτρεπαν έτσι την ανεμπόδιστη ανάπτυξη της φύσης. Η λύση που προτείνει αποτελεί ένα αναρτημένο τρισδιάστατο σύστημα καλωδίων το οποίο υποδέχεται όλες τις εγκαταστάσεις της πόλης, με τη μορφή ένθετων στοιχείων. Τα ένθετα αυτά στοιχεία ανήκουν σε δυο βασικές κατηγορίες: τεχνητά στοιχεία εδάφους που επαναλαμβάνουν την επιφάνεια της γης και έτοιμες μονάδες κατοικιών.

Αντίστοιχα η Spatial City του Friedman, πρόκειται για μια τρισδιάστατη χωρική κατασκευή στηριζόμενη σε πυλώνες η οποία παραλαμβάνει τα στοιχεία της νέας αστικότητας. Αυτά είναι δημόσιος χώρος και κινήσεις στο πρώτο επίπεδο, ενώ στα υπόλοιπα αναπτύσσονται περιοχές κατοικιών με την οργάνωση γειτονιών. Αυτός ο καινούργιος αστικός οργανισμός μπορεί να αναπτυχθεί πάνω από περιοχές όπου η δόμηση δεν είναι δυνατή (λόγω κορεσμού ή απαγορεύσεων), πάνω από υφιστάμενες πόλεις και στην ύπαιθρο δημιουργώντας μια νέα σχέση ανάμεσα στο φυσικό και την πόλη. Η τρισδιάστατη αυτή πόλη, με την ανεξαρτησία του φέροντος οργανισμού επιτρέπει μια ευέλικτη ανάπτυξη της καινούριας αστικότητας, με νέες σχέσεις ανάμεσα στο ιδιωτικό, το δημόσιο, την παραγωγή και τη φύση.




Σύμφωνα με αυτή την οπτική μπορεί λοιπόν να θεωρηθεί όλος αυτός ο οργανισμός των δωμάτων, ένας «εν δυνάμει» χώρος υποδοχής. Ένα ευέλικτο υπόβαθρο, που παρουσιάζει κάποια στοιχεία τυποποίησης, όπως και η υπόλοιπη πολυκατοικία. Όπως έχει επισημανθεί η μονάδα αυτή της ελληνικής πόλης αποτελεί ένα «ανοικτό» κατασκευαστικό σύστημα που προσφέρει τη μέγιστη δυνατή άνεση και ευελιξία στον ελάχιστο χώρο. Ενώ όπως τονίζεται από πολλούς, έχει ωριμάσει πλέον η ανάγκη για εμβάθυνση στην αστική αρχιτεκτονική που μπορεί να παράγει η πολυκατοικία, με μια οπτική προσφοράς στο ευρύτερο σύνολο. 

Μία τέτοια κατεύθυνση θα μπορούσε να αποτελέσει η δυνατότητα εισαγωγής στοιχείων δημόσιου χώρου στη μορφολογική μελέτη της πολυκατοικίας, που θα την αναβαθμίσουν στη μορφή και τη λειτουργία. Από την άλλη υπάρχουν περιθώρια για την αντικατάσταση των παρασιτικών κατασκευών ή τον μετασχηματισμό και την ενσωμάτωσή τους σε μια νέα κοινόχρηστη λογική. Το υπόβαθρο των αστικών δωμάτων μπορεί να δεχθεί και άλλου είδους προσθετικές κατασκευές, νέα στοιχεία τεχνητής φύσης, νέες χρήσεις, δραστικές και ήπιες χειρονομίες. Από αυτό το σημείο η αρχιτεκτονική οφείλει να απαντήσει στις ανάγκες, να ξεπεράσει τις δυσκολίες, να αξιοποιήσει τις δυναμικές, τις ποιότητες και να προσφέρει ένα νέο χώρο στην πόλη.






Ο «εν δυνάμει» χώρος πάνω από την πόλη και η ανάκτηση του συλλογικού

Μέσα από την προσπάθεια προσδιορισμού αυτού του χώρου, συνειδητοποιήθηκε η αξία της ιδιαίτερης ταυτότητάς του. Οι σημερινές ποιότητες ή μη-ποιότητες αυτού το εν δυνάμει χώρου πάνω από την πόλη, αυτής της σε μεγάλο βαθμό απροσδιόριστης πραγματικότητας των αστικών δωμάτων, δεν μπορούν να αγνοηθούν. Χωρίς να θέλει η εργασία να προτείνει την αισθητικοποίηση της αταξίας, την νομιμοποίηση της απουσίας οργάνωσης, οφείλει να επισημάνει το μεγάλο χωρικά ενδιαφέρον που παρουσιάζουν αυτοί οι μη-χώροι, όπως κι αν προέκυψαν. Πόσο μάλιστα όταν αυτός ο τρόπος παραγωγής τους αποτελεί ένα είδος όσμωσης ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο, μια υβριδική συνθήκη ανάμεσα στην έκφραση του ατόμου και το σύνολο.

Η αρχιτεκτονική χειρονομία μπορεί να ενσωματώσει στοιχεία αυτού του ιδιαίτερου, ετερογενούς, «εν δυνάμει» τόπου πάνω από την πόλη, ή να ενσωματωθεί σε αυτόν. Με την παρουσία της να ανατρέψει αναπάντεχα το σημερινό τοπίο ή με την επιλεκτική απουσία της να σταθεί κριτικά απέναντι στην ιδιαίτερη ταυτότητα αυτού του χώρου. Να αποτελέσει στοιχείο σύνδεσης του υποκείμενου χώρου και αυτού των αστικών δωμάτων ή να εντείνει την αποστασιοποίηση του δεύτερου ως ελεύθερου στοιχείου που ξεδιπλώνεται πάνω από την πόλη παρακολουθώντας την κριτικά. Σε μικρή κλίμακα να δημιουργήσει νέους κοινόχρηστους τόπους για τους κατοίκους της ίδιας πολυκατοικίας, του ίδιου οικοδομικού τετραγώνου. Να ενσωματώσει σύγχρονες παροχές απαντώντας σε σύγχρονες συλλογικές ανάγκες. Σε μεγάλη κλίμακα να προσφέρει νέες κινήσεις στον αστικό ιστό, νέους συγκινησιακούς τόπους, νέα χωρόσημα, ανατρέποντας τη σημερινή δισδιάστατη γεωγραφία του δημόσιου χώρου. Μέσω της αρχιτεκτονικής μπορεί να διαμορφωθεί ο νέος συλλογικός χώρος της πόλης πάνω από αυτή.


[ Βασικό υλικό για το παρόν κείμενο αποτέλεσε η ερευνητική μου εργασία που παρουσιάστηκε το 2004 στο τμήμα αρχιτεκτόνων ΑΠΘ, με τίτλο “Τόποι πάνω από την πόλη: η ανάκτηση του συλλογικού”, υπό την επίβλεψη της Επικ. Καθηγήτριας Σοφίας Τσιτιρίδου]

Νίκος Δίκας, αρχιτέκτονας MSc – nikosdi@mycosmos.gr


Πηγή:http://www.greekarchitects.gr/gr/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CF%84%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%B5%CF%82/%CF%84%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%AC%CE%BD%CF%89-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B7-id746