Τόποι πάνω από την πόλη

Πόσο καιρό έχετε να βρεθείτε στο χώρο του δώματος της πολυκατοικίας σας; Αυτόν το χώρο πάνω από το (ή μήπως πάνω στο) συνολικό ιδιωτικό; Το παρακάτω κείμενο παρουσιάζει ένα σύντομο προβληματισμό για αυτό το «εν δυνάμει» στοιχείο της ελληνικής αστικότητας.

Προσεγγίζοντας το χώρο πάνω από την πόλη

Προσδιορισμός του αστικού δώματος

Προσπαθώντας να μελετήσει κανείς τα φαινόμενα που σχετίζονται με το χώρο πάνω από την ελληνική πόλη, έρχεται αντιμέτωπος με την πρωταρχική ανάγκη διατύπωσης ενός είδους ορισμού αυτού του χώρου και με μια σειρά από βασικά ερωτήματα: 

Ποία είναι τα βασικά του γνωρίσματα; Υπάρχει κάτι ουσιαστικό που τον διαφοροποιεί από την υπόλοιπη πόλη και που δημιουργεί την ανάγκη να μελετηθεί ξεχωριστά από αυτήν; Σε κάθε περίπτωση, ποια είναι τα χαρακτηριστικά της σχέσης της πόλης με αυτό που βρίσκεται πάνω από αυτή; Σίγουρο είναι, πάντως, πως ο χώρος αυτός υπάρχει, ακόμη κι αν τις περισσότερες φορές δεν είναι ορατός ή τουλάχιστον συνειδητός στους περισσότερους από εμάς, τους «αναγνώστες της πόλης από το επίπεδο του δρόμου» (1). Ως τη στιγμή που, για κάποιο όχι συνηθισμένο λόγο, θα χρειαστεί να ανεβούμε στο δώμα της πολυκατοικίας μας και να ξανά ανακαλύψουμε το τι υπάρχει εκεί, γύρω μας, στην πόλη μας.

Βασικό χαρακτηριστικό αυτού του χώρου είναι η συνέχεια. Όπως η ελληνική πόλη, έτσι και η οριζόντια προβολή της, χαρακτηρίζεται από συνέχεια. Πάνω σ’ αυτό το στρώμα της πόλης (ή μήπως πάνω από αυτό;), λόγω της σχεδόν αποκλειστικής χρήσης του δώματος ως τρόπου επίστεψης των κτιρίων, της εφαρμογής σε μεγάλο βαθμό του συνεχούς συστήματος δόμησης και της μεγάλης πυκνότητας, δημιουργείται ένα είδος τόπου, ένα νέο έδαφος στα περίπου +25 μέτρα. Ο τόπος αυτός είναι δομικά εξαρτημένος από τον υποκείμενο οργανισμό της πόλης και η παρουσία της τελευταίας αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξή του. 

Αποτελεί το άνω όριο της πόλης, αλλά παρόλα αυτά διαφοροποιείται έντονα από αυτή.

Το βλέμμα και η ανάγνωση της αστικότητας

Σε μια πρώτη προσέγγιση πάνω από την πόλη βασικό στοιχείο αποτελεί η ανάλυση του βλέμματος ως κυρίαρχου μέσου για τον προσδιορισμό στο χώρο. Ενώ την πόλη τη βιώνει κανείς μέσα από τη φυσική κίνηση, στο χώρο του δώματος αυτή, αν και μπορεί να πραγματοποιηθεί, έρχεται σε δεύτερη μοίρα: η ανάγνωση του χώρου και της πόλης γίνεται μέσα από το βλέμμα. Ο χώρος του αστικού δώματος ενδείκνυται για μια διαφορετική βιωματική ανάγνωση της πόλης, μια ποιητική και μυθική εμπειρία του χώρου.

Ο τόπος των αστικών δωμάτων μπορεί να χαρακτηριστεί ουσιαστικά ως ενδιάμεσος χώρος. Χώρος που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο καταστάσεις. Από τη μία η δυνατότητα του βλέμματος να διαβάσει συνολικά το τοπίο και να φτάσει μακριά δίνει την αίσθηση ενός άπειρου και συνεχούς χώρου. Από την άλλη στιγμή οι φυσικές δομές της πόλης πάνω στις οποίες μπορεί ο επισκέπτης να κινηθεί είναι πεπερασμένες. Μπορεί ωστόσο να κινηθεί κανείς με έναν διαφορετικό τρόπο, με αυτό του βλέμματος και της σκέψης.

Βασικό λοιπόν στοιχείο του τόπου αυτού αποτελεί η θέα που προσδιορίζει τα πλαίσια του χώρου: Τόσο η θέα του ορίζοντα και του φυσικού περιβάλλοντος που την πλαισιώνει, αλλά κυρίως μια διαφορετική οπτική της ίδιας της πόλης.

Ο De Certeau περιγράφοντας τη ματιά του παρατηρητή της πόλης από πάνω, αναφέρει ότι η τεράστια μάζα της πόλης, «ακινητοποιημένη, μετασχηματίζεται σε ένα κείμενο» στο οποίο συνυπάρχουν ακραίες αντιθέσεις, εικόνες και συναισθήματα. Ο παρατηρητής μπορεί να αναγνώσει στο κείμενο αυτό ένα κόσμο που βρίσκεται σε συνεχή αλλαγή. Ποια είναι όμως η φύση της βαθύτερης ευχαρίστησης του να διαβάζει κανείς ένα τέτοιο κόσμο, αναρωτιέται. Πού πηγάζει η ευχαρίστηση της ανάγνωσης του συνόλου, του αθροίσματος των «ανθρώπινων κειμένων»;

Οι καθημερινοί κάτοικοι της πόλης, βιώνοντάς την σε ένα πρώτο επίπεδο, αυτού των πεζών, δημιουργούν ένα «αστικό κείμενο», χωρίς να μπορούν οι ίδιοι από τη θέση τους να το διαβάσουν. Όλες αυτές οι διαφορετικές τροχιές-«κείμενα» διαμορφώνουν μια πολύπλευρη αστική ιστορία, χωρίς συγγραφέα και αναγνώστη, αρχή και τέλος. Το να βλέπει κανείς την πόλη από ψηλά, του δίνει τη δυνατότητα να αποδεσμευτεί από αυτή, να αποστασιοποιηθεί. Να αφήσει για λίγο όσα η καθημερινότητα τον φορτώνει και να μπερδευτεί μέσα του η ταυτότητα του συγγραφέα και του αναγνώστη του αστικού κειμένου. Η άνοδός του μετασχηματίζει τον κόσμο που παρακολουθεί και στον οποίο ‘ανήκε’ σε ένα κείμενο που παρουσιάζεται μπροστά στα μάτια του. Το αποτέλεσμα είναι ότι μια τέτοια ματιά επιτρέπει την ανάγνωση της πολυπλοκότητας της πόλης, παγώνει την κινητικότητά της και τη μετατρέπει σε ένα διαφανές κείμενο.

Το δώμα, το σύνολο, ο τόπος πάνω από την πόλη

Θεμελιώδες συστατικό στοιχείο, δομική μονάδα αυτού του εδάφους πάνω από την πόλη είναι το αστικό δώμα. Η προβολή δηλαδή της βασικής αστικής μονάδας, της πολύ-κατοικίας που αποτελεί τόσο την υποδομή όσο και την υπερδομή της ελληνικής πόλης.Καθώς οι μεμονωμένες πολυκατοικίες, η μια μετά την άλλη, δημιουργούν σύνολα, τα οποία σχηματίζουν οικοδομικά τετράγωνα, βάσει των οποίων οργανώνεται η πόλη , αντίστοιχα ο χώρος πάνω από αυτήν παρουσιάζεται με 3 κλίμακες: 

το μεμονωμένο δώμα, τα σύνολα αστικών δωμάτων και το έδαφος πάνω από την πόλη.

Αυτή η υπερκείμενη αστική τοπιογραφία αποτελούμενη από ένα κολάζ επιφανειών, παρουσιάζει μια φαινομενική ομοιογένεια. Με μια προσεκτικότερη ματιά όμως κανείς διαπιστώνει ότι δημιουργείται ένα ιδιαίτερο ανάγλυφο, κοιλάδες και υψώματα, που οφείλονται στην διαδοχική, συνήθως μικρή, απόκλιση στα ύψη των μεμονωμένων αστικών μονάδων, των πολυκατοικιών. Χαρακτηριστικές είναι οι «σχισμές» που ακολουθούν την προβολή της γραμμικής ανάπτυξης μεγάλων δρόμων της πόλης. Αυτή η γραμμική ροή του δημόσιου δρόμου αποτελεί και το μόνο χώρο όπου είναι δυνατή μια αντίστροφη οπτική: από την πόλη στο δώμα.

Ξεδιπλώνοντας το τοπίο. Μεγέθη, κλίμακες, υφές

Μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση του τοπίου πάνω από την πόλη διαδραματίζει το μέγεθος των δωμάτων. Αυτό είναι ένα στοιχείο που διαφοροποιείται έντονα από περιοχή σε περιοχή, και σχετίζεται τόσο με το μέγεθος της ιδιοκτησίας, όσο και με το πλάτος του δρόμου με τον οποίο συνορεύει αλλά και το ύψος της πολυκατοικίας. Στοιχεία δηλαδή που διαμορφώνουν το ιδεατό στερεό του κτίσματος, κατ επέκταση τις εσοχές των τελευταίων ορόφων και την τελική επιφάνεια του δώματος. Την φυσιογνωμία εξ άλλου του τοπίου ανά περιοχές επηρεάζει και το εφαρμοζόμενο σύστημα δόμησης, το οποίο διαμορφώνει την συνέχεια ή αυτοτέλεια των αστικών δωμάτων, κατά κάποιο τρόπο την υφή του εδάφους ως ήπιου ή ανήσυχου.

Σε κάθε περίπτωση η δυναμική δεν προκύπτει από το μέγεθος του μεμονωμένου δώματος, αλλά από τη δυνατότητά του να ενταχθεί σε ευρύτερα σύνολα. Αυτές εξ άλλου οι ενότητες συνθέτουν την έννοια του εδάφους πάνω από την πόλη. Η αίσθηση της συνέχειας είναι τόσο έντονη ώστε ακόμα και στα σημεία όπου σημειώνονται μικρές υψομετρικές αποκλίσεις ανάμεσα στα δώματα, στις τυφλές πλάγιες όψεις των κτιρίων σε σειρά, αντί να τονιστεί η κατακορυφότητα της ασυνέχειας, αυτή ενσωματώνεται με τρόπο που το τοπίο θυμίζει το ξεδίπλωμα μιας άπειρης επιφάνειας, που ακολουθεί το ανάγλυφο της απόληξης της πόλης.

Ημέρα και νύχτα

Την ημέρα το τοπίο πάνω από την πόλη, όπως αναφέρθηκε, είναι ομοιογενές. Ένα τοπίο προβολή της πόλης, εξοπλισμένο με ένα ετερόκλιτο πλήθος από κατασκευές που αποτελούν την τεχνητή του φύση. Ανάμεσα όμως σε αυτό το οπτικά θορυβώδες τοπίο ξεπροβάλουν κάποια εκτός κλίμακας στοιχεία εξοπλισμού: διαφημιστικές γιγαντοαφίσες. Κατακόρυφα γραφιστικά πάνελ που λειτουργούν ως υποκατάστατα της θέας. «Αποτελούν οπτικές φυγές για ένα κάτοικο που τις ξεφυλλίζει σαν διαφημίσεις ενός περιοδικού, όπου τα άρθρα σχηματίζονται από επαναλήψεις των ίδιων λέξεων». (6) Όπως σημειώνει ο Richard Scoffier, με την παρουσία τους το κιναισθητικό βάθος αντικαθίσταται από το αμιγώς εγκεφαλικό βάθος και ο χώρος πάνω από την πόλη αποκτά μια ακόμη διάσταση. (7)

Τη νύχτα όμως το τοπίο αλλάζει δραματικά μορφή. Ο σκοτεινός χώρος των δωμάτων, ενσωματώνεται με τον ορίζοντα και με τον ουρανό της πόλης. Μοναδικά στοιχεία προσανατολισμού οι φωτεινές γιγαντοαφίσες και οι μεγάλες λαμπερές επιγραφές στα πιο ψηλά σημεία των κτιρίων. Τα νέα αστικά χωρόσημα. Είναι η στιγμή που η παρουσία του τόπου πάνω από την πόλη γίνεται έντονη στον δημόσιο χώρο. Το πλήθος των υπερκείμενων φωτεινών σημάτων, εικόνων - οθονών προβολής ενός άλλου κόσμου - κατακλύζουν τα σημεία πάνω από τον ορίζοντα του βλέμματος όσων κυκλοφορούν στον δρόμο.

Το δώμα και οι ελεύθεροι χώροι

Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της επιφάνειας των δωμάτων σε σχέση με τους ελεύθερους χώρους της πόλης, γίνεται σύγκριση για το ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης ανάμεσα στα δώματα και την επιφάνεια των ελεύθερων οργανωμένων δημόσιων χώρων (πάρκα, πλατείες, πεζόδρομοι). Η επιλογή του συγκεκριμένου τμήματος της πόλης ως πεδίου μελέτης σχετίζεται πρωταρχικά με το γεγονός ότι το κέντρο αποτελεί το σημείο της πόλης ο δημόσιος χώρος του οποίου δέχεται το μεγαλύτερο φόρτο επισκεπτών. Από την άλλη σε πολλές περιοχές του εμφανίζονται οι μεγαλύτερες πυκνότητες κατοίκησης και κατ επέκταση οι ανάγκες για οργανωμένους δημόσιους χώρους σε επίπεδο γειτονιάς είναι αυξημένες.

Στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης το σύνολο των ελεύθερων δημόσιων χώρων (πλατείες, πάρκα, προαύλια εκκλησιών, οργανωμένοι πεζόδρομοι) ανέρχεται σε 154 στρέμματα. Παράλληλα υπολογίζεται ότι στην περιοχή υπάρχουν περίπου 140000 μόνιμοι κάτοικοι. Άρα υπάρχει μια αντιστοιχία 1,1 μ2 ελεύθερων χώρων/κάτοικο, μέγεθος που σε κάθε περίπτωση είναι πολύ χαμηλότερο από οποιονδήποτε ενδεικνυόμενη σχέση και αποδεικνύει το πραγματικό έλλειμμα συλλογικών χώρων. Βάσει της παραπάνω προσέγγισης το σύνολο των επιφανειών των δωμάτων ανέρχεται στα 329 στρέμματα, ενώ το αντίστοιχο σύνολο των ακαλύπτων υπολογίζεται σε 352 στρέμματα.

Δύο πολύ σημαντικά συμπεράσματα προκύπτουν από την παραπάνω σύγκριση:

Πρώτο, γίνεται αντιληπτό ότι ο χώρος των δωμάτων αποτελεί τόσο ουσιαστικό απόθεμα για το χώρο της πόλης, όσο και ο χώρος των ακαλύπτων. Επομένως η συζήτηση που έχει πραγματοποιηθεί γύρω από την ενοποίηση και αξιοποίηση των υποχρεωτικών ακαλύπτων των πολυκατοικιών με το βασικό επιχείρημα της ανάγκης για νέους κοινόχρηστους χώρους, οφείλει να μεταφερθεί και στο επίπεδο των δωμάτων.

Δεύτερο, η σχέση σχεδόν 1 προς 2 ανάμεσα στους ελεύθερους δημόσιους χώρους και τον «εν δυνάμει» χώρο των δωμάτων, παρουσιάζει μια πραγματική δυναμική που και μόνο από την ποσοτική της διάσταση μπορεί υπό προϋποθέσεις να ανατρέψει και να μετασχηματίσει τη σημερινή φυσιογνωμία της πόλης.

Υπόβαθρο και κινήσεις πάνω από την πόλη

Σε αυτό το σημείο σχετικά με την απόδοση των ενοποιημένων δωμάτων σε κοινή χρήση και τις επεμβάσεις σε αυτά, ξαναγυρίζουμε στην θεώρηση του χώρου αυτού ως ενιαίου υπόβαθρου πάνω από την πόλη. Αυτό το σύνολο ενοποιημένων και μεμονωμένων δωμάτων, σε επαφή, στο ίδιο ή παραπλήσια ύψη, αλλά ακόμη και αυτά που δεν εντάσσονται στην ομοιομορφία της απόληξης των 7 ορόφων δημιουργούν ένα δίκτυο, έναν οργανισμό υποδοχής.

Αυτός ο οργανισμός όπως έχει ήδη αναλυθεί παρουσιάζει τρεις κλίμακες: Το δώμα, το σύνολο, τον τόπο πάνω από την πόλη. Για τα πρώτα δύο τα πράγματα είναι αρκετά ξεκάθαρα. Για το σύνολο, αυτή τη διευρυμένη ενότητα, προκύπτει ότι υπάρχει μια δυναμική για την ενιαία αντιμετώπιση των δωμάτων σε επίπεδο οικοδομικού τετραγώνου. Βέβαια μια εκτεταμένη χρήση τέτοιων ενοτήτων ουσιαστικά προσεγγίζει την τρίτη κλίμακα, το σύνολο των αστικών δωμάτων. Όμως η έννοια του τόπου πάνω από την πόλη εμπεριέχει εν μέρει τη δυνατότητα όλου αυτού του συνόλου σε ορισμένες εκφράσεις του να λειτουργεί σαν ένα. Σαν ένας ενιαίο δίκτυο πάνω από την πόλη.

Την ευαισθητοποίηση γύρω από την επανάκτηση του χώρο των δωμάτων ως εναλλακτικού τοπίου ανάγνωσης της πόλης αλλά και φυσικής κίνησης, μπορεί να παρακολουθήσει κανείς από την δράση της ομάδας αρχιτεκτόνων «αστικό κενό». Σε κείμενά τους τονίζεται η ευκολία πραγματοποίησης μιας άλλης κίνησης σε επίπεδο οικοδομικού τετραγώνου και η δυναμική της δημιουργίας ενός νέου δημόσιου χώρου κίνησης πάνω από την πόλη.

Εξ άλλου η εγκαθίδρυση νέων κινήσεων, σε πολλαπλά επίπεδα, στα πλαίσια της Γενικής πόλης χαρακτηριστικά της οποίας παρουσιάζει, όπως αναφέρθηκε, η σύγχρονη ελληνική πόλη, αποτελούν για τον Rem Koolhaas στοιχεία της απόλαυσης της.

Προσπαθώντας όμως κανείς να περιγράψει μια τέτοια θεώρηση του τόπου πάνω από την πόλη ως υποβάθρου για την ανάπτυξη συλλογικών δραστηριοτήτων, αλλά και δημόσιων κινήσεων έρχονται στο μυαλό αρχιτεκτονικές ουτοπίες. Η δυνατότητα ανάπτυξης της πόλης σε πολλά επίπεδα, η ευελιξία της προσαρμογής νέων στοιχείων στο υφιστάμενο υπόβαθρο, κινήσεις πάνω από το κτισμένο κ.α.

Τι σχέση μπορεί να έχει αυτό το σύνθετο υπόβαθρο δωμάτων πάνω από την ελληνική πόλη με το δίκτυο υποδοχής της «ηλεκτρονικής πολεοδομίας» του Τ. Ζενέτου, ή το πλέγμα υποδοχής της Spatial City του Yona Friedman ή τη δυνατότητα παρασιτικής προσαρμογής των Plug-in City και Instant City των Archigram;

Ο Ζενέτος τονίζει στη μελέτη της «ηλεκτρονικής πολεοδομίας» την ανάγκη ευέλικτων λύσεων που θα απελευθέρωναν το έδαφος και θα επέτρεπαν έτσι την ανεμπόδιστη ανάπτυξη της φύσης. Η λύση που προτείνει αποτελεί ένα αναρτημένο τρισδιάστατο σύστημα καλωδίων το οποίο υποδέχεται όλες τις εγκαταστάσεις της πόλης, με τη μορφή ένθετων στοιχείων. Τα ένθετα αυτά στοιχεία ανήκουν σε δυο βασικές κατηγορίες: τεχνητά στοιχεία εδάφους που επαναλαμβάνουν την επιφάνεια της γης και έτοιμες μονάδες κατοικιών.

Αντίστοιχα η Spatial City του Friedman, πρόκειται για μια τρισδιάστατη χωρική κατασκευή στηριζόμενη σε πυλώνες η οποία παραλαμβάνει τα στοιχεία της νέας αστικότητας. Αυτά είναι δημόσιος χώρος και κινήσεις στο πρώτο επίπεδο, ενώ στα υπόλοιπα αναπτύσσονται περιοχές κατοικιών με την οργάνωση γειτονιών. Αυτός ο καινούργιος αστικός οργανισμός μπορεί να αναπτυχθεί πάνω από περιοχές όπου η δόμηση δεν είναι δυνατή (λόγω κορεσμού ή απαγορεύσεων), πάνω από υφιστάμενες πόλεις και στην ύπαιθρο δημιουργώντας μια νέα σχέση ανάμεσα στο φυσικό και την πόλη. Η τρισδιάστατη αυτή πόλη, με την ανεξαρτησία του φέροντος οργανισμού επιτρέπει μια ευέλικτη ανάπτυξη της καινούριας αστικότητας, με νέες σχέσεις ανάμεσα στο ιδιωτικό, το δημόσιο, την παραγωγή και τη φύση.

Σύμφωνα με αυτή την οπτική μπορεί λοιπόν να θεωρηθεί όλος αυτός ο οργανισμός των δωμάτων, ένας «εν δυνάμει» χώρος υποδοχής. Ένα ευέλικτο υπόβαθρο, που παρουσιάζει κάποια στοιχεία τυποποίησης, όπως και η υπόλοιπη πολυκατοικία. Όπως έχει επισημανθεί η μονάδα αυτή της ελληνικής πόλης αποτελεί ένα «ανοικτό» κατασκευαστικό σύστημα που προσφέρει τη μέγιστη δυνατή άνεση και ευελιξία στον ελάχιστο χώρο. Ενώ όπως τονίζεται από πολλούς, έχει ωριμάσει πλέον η ανάγκη για εμβάθυνση στην αστική αρχιτεκτονική που μπορεί να παράγει η πολυκατοικία, με μια οπτική προσφοράς στο ευρύτερο σύνολο. 

Μία τέτοια κατεύθυνση θα μπορούσε να αποτελέσει η δυνατότητα εισαγωγής στοιχείων δημόσιου χώρου στη μορφολογική μελέτη της πολυκατοικίας, που θα την αναβαθμίσουν στη μορφή και τη λειτουργία. Από την άλλη υπάρχουν περιθώρια για την αντικατάσταση των παρασιτικών κατασκευών ή τον μετασχηματισμό και την ενσωμάτωσή τους σε μια νέα κοινόχρηστη λογική. Το υπόβαθρο των αστικών δωμάτων μπορεί να δεχθεί και άλλου είδους προσθετικές κατασκευές, νέα στοιχεία τεχνητής φύσης, νέες χρήσεις, δραστικές και ήπιες χειρονομίες. Από αυτό το σημείο η αρχιτεκτονική οφείλει να απαντήσει στις ανάγκες, να ξεπεράσει τις δυσκολίες, να αξιοποιήσει τις δυναμικές, τις ποιότητες και να προσφέρει ένα νέο χώρο στην πόλη.

Ο «εν δυνάμει» χώρος πάνω από την πόλη και η ανάκτηση του συλλογικού

Μέσα από την προσπάθεια προσδιορισμού αυτού του χώρου, συνειδητοποιήθηκε η αξία της ιδιαίτερης ταυτότητάς του. Οι σημερινές ποιότητες ή μη-ποιότητες αυτού το εν δυνάμει χώρου πάνω από την πόλη, αυτής της σε μεγάλο βαθμό απροσδιόριστης πραγματικότητας των αστικών δωμάτων, δεν μπορούν να αγνοηθούν. Χωρίς να θέλει η εργασία να προτείνει την αισθητικοποίηση της αταξίας, την νομιμοποίηση της απουσίας οργάνωσης, οφείλει να επισημάνει το μεγάλο χωρικά ενδιαφέρον που παρουσιάζουν αυτοί οι μη-χώροι, όπως κι αν προέκυψαν. Πόσο μάλιστα όταν αυτός ο τρόπος παραγωγής τους αποτελεί ένα είδος όσμωσης ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο, μια υβριδική συνθήκη ανάμεσα στην έκφραση του ατόμου και το σύνολο.

Η αρχιτεκτονική χειρονομία μπορεί να ενσωματώσει στοιχεία αυτού του ιδιαίτερου, ετερογενούς, «εν δυνάμει» τόπου πάνω από την πόλη, ή να ενσωματωθεί σε αυτόν. Με την παρουσία της να ανατρέψει αναπάντεχα το σημερινό τοπίο ή με την επιλεκτική απουσία της να σταθεί κριτικά απέναντι στην ιδιαίτερη ταυτότητα αυτού του χώρου. Να αποτελέσει στοιχείο σύνδεσης του υποκείμενου χώρου και αυτού των αστικών δωμάτων ή να εντείνει την αποστασιοποίηση του δεύτερου ως ελεύθερου στοιχείου που ξεδιπλώνεται πάνω από την πόλη παρακολουθώντας την κριτικά. Σε μικρή κλίμακα να δημιουργήσει νέους κοινόχρηστους τόπους για τους κατοίκους της ίδιας πολυκατοικίας, του ίδιου οικοδομικού τετραγώνου. Να ενσωματώσει σύγχρονες παροχές απαντώντας σε σύγχρονες συλλογικές ανάγκες. Σε μεγάλη κλίμακα να προσφέρει νέες κινήσεις στον αστικό ιστό, νέους συγκινησιακούς τόπους, νέα χωρόσημα, ανατρέποντας τη σημερινή δισδιάστατη γεωγραφία του δημόσιου χώρου. Μέσω της αρχιτεκτονικής μπορεί να διαμορφωθεί ο νέος συλλογικός χώρος της πόλης πάνω από αυτή.

[ Βασικό υλικό για το παρόν κείμενο αποτέλεσε η ερευνητική μου εργασία που παρουσιάστηκε το 2004 στο τμήμα αρχιτεκτόνων ΑΠΘ, με τίτλο “Τόποι πάνω από την πόλη: η ανάκτηση του συλλογικού”, υπό την επίβλεψη της Επικ. Καθηγήτριας Σοφίας Τσιτιρίδου]

Νίκος Δίκας, αρχιτέκτονας MSc – nikosdi@mycosmos.gr

Πηγή:http://www.greekarchitects.gr/gr/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CF%84%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%B5%CF%82/%CF%84%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%AC%CE%BD%CF%89-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B7-id746

Ο πρώτος κάθετος κήπος του κόσμου στο Μιλάνο!

Ονομάζεται «Bosco Verticale» (σ.σ. κάθετα δάση) και αποτελεί εξελιγμένο μοντέλο κάθετης ανάπτυξης πρασίνου μέσα στην πόλη, ενισχύοντας την περιβαλλοντική επιβίωση των σύγχρονων ευρωπαϊκών πόλεων. Ειδικότερα πρόκειται για δύο πολυκατοικίες που θα κατασκευαστούν στο κέντρο του Μιλάνου (στην περιοχή Isola), βασικό χαρακτηριστικό των οποίων θα είναι η παρουσία 900 και πλέον δέντρων, πλήθος θάμνων και λουλουδιών σε όλα τα διαμερίσματα.

Πρωταρχικός σκοπός του αρχιτέκτονα Stefano Boeri είναι να αντιμετωπίσει την αυξημένη μόλυνση της πόλης του, αλλά και να προσφέρει καλύτερη ποιότητα ζωής στους κατοίκους, βελτιστοποιώντας, ανακτώντας και παράγοντας ενέργεια μέσω των φυτών. Το πρώτο »Bosco Verticale» θα αποτελείται από δύο κάθετους «πράσινους πύργους», 110 και 76 μέτρων αντίστοιχα, ενώ η όλη κατασκευή θα αναπτυχθεί σε έκταση 50.000 τετραγωνικών μέτρων, ενσωματώνοντας 60 εγκαταλελειμμένα αγροκτήματα στα περίχωρα της πόλης .

Για την ανάπτυξη του κάθετου αυτού κήπου θα χρησιμοποιηθεί μια μεγάλη ποικιλία φυτών με στόχο τη δημιουργία ενός μικροκλίματος αλλά και το φιλτράρισμα των σωματιδίων σκόνης που περιέχονται στο αστικό περιβάλλον. Ειδικότερα τα φυτά απορροφούν το CO2 και τα σωματίδια σκόνης, προστατεύουν από την ακτινοβολία και την ακουστική ρύπανση και γενικότερα προσφέρουν μεγάλη βελτίωση στην ποιότητα ζωής και στην εξοικονόμηση ενέργειας.

Η άρδευση των φυτών θα γίνεται κυρίως με την επαναχρησιμοποίηση των ρυπαρών υδάτων του κτιρίου, μετά από ειδική επεξεργασία μέσω συστήματος φιλτραρίσματος, ενώ η χρήση αιολικών και φωτοβολταϊκών συστημάτων ενέργειας θα συμβάλλουν στη μεγαλύτερη ενεργειακή αυτάρκεια των δύο «πύργων».

Πηγή:http://www.perierga.gr/2011/10/%CE%BF-%CF%80%CF%81%CF%8E%CF%84%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%AC%CE%B8%CE%B5%CF%84%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%AE%CF%80%CE%BF%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%85-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BC/

Πράσινες στέγες για μείωση στο ρεύμα

Γιώργος Κεραμιτζόγλου24/10/2011

Σημαντική μείωση της κατανάλωσης ενέργειας προσφέρουν οι πράσινες στέγες σε ελληνικά κτίρια, σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Στη μελέτη αναφέρεται ότι οι πράσινες στέγες προσφέρουν εξαιρετική θερμομόνωση, υγρομόνωση και ηχομόνωση. 

Η μείωση του κόστους ενέργειας για ψύξη μπορεί να φτάσει έως και το 40% ενώ στον τελευταίο όροφο, κάτω από την φυτεμένη επιφάνεια, αλλά και στις μονοκατοικίες η μείωση φθάνει το 87%. 

Κτίρια με πράσινη στέγη είναι το δημαρχείο της Ελευσίνας, το υπουργείο Οικονομικών και υπάρχουν πολλά ιδιωτικών φορέων. 

Τον επόμενο μήνα αναμένεται να προκηρυχθεί πρόγραμμα για πράσινες ταράτσες προϋπολογισμού 20 εκατομμυρίων ευρώ από το ΕΣΠΑ για δημόσια κτίρια.

Πηγή: http://www.skai.gr/news/environment/article/184179/prasines-steges-gia-meiosi-sto-reuma/

ΠΡΑΣΙΝΗ ΣΤΕΓΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Το παρακάτω άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό "Green building"

Ένα ζωντανό σχολείο, ένα σχολείο που αναπνέει, που δεσμεύει τα στοιχεία της φύσης το φως το νερό, τον αέρα και τα χρησιμοποιεί προς όφελος των χρηστών του και του κτηρίου, και παράλληλα ένα σχολείο που θα αποτελέσει πρότυπο περιβαλλοντικής διαδραστικότητας, αυτό ήταν το ζητούμενο τόσο στην αρχιτεκτονική όσο και στη φυτοτεχνική μελέτη που εκπονήθηκαν από το γραφείο μας σχεδιάζοντας το φυτεμένο δώμα στο 11ο δημοτικό σχολείο της Ηλιούπολης.

Η θέση του φαινομενικά δεν καθιστά απαραίτητη την εφαρμογή της τεχνικής του φυτεμένου δώματος μιας και από το συγκεκριμένο σχολείο δεν λείπει το πράσινο. Η ίδια του η θέση όμως με μια άλλη λογική υποδηλώνει ότι είναι απαραίτητο να ενσωματωθεί το σχολείο στο ευρύτερο περιβάλλον του Υμηττού και της γειτονιάς του και να αποτελέσει σημείο αναφοράς για αυτήν.

ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Το δώμα αποτελείται από τρία κυρίως τμήματα που τα χωρίζουν δύο παραλληλόγραμμες επιφάνειες που τις ορίζουν ανεστραμμένα δοκάρια Σε καθένα από τα τρία τμήματα υπάρχουν οι κυβικές απολήξεις από τις κολώνες που στηρίζουν το κτήριο. Το δώμα δεν σκιάζεται από κοντινό κτήριο. Υπάρχουν οπτικά ανοίγματα προς το νότο, νοτιοανατολικά γειτνιάζει με αλσύλλιο, ανατολικά του δώματος υπάρχουν πολυκατοικίες ενώ βορειοδυτικά του δώματος υπάρχει πυκνή δόμηση. Το υπάρχων στηθαίο είναι από μπετόν και έχει ύψος ένα μέτρο. Στο δώμα η πρόσβαση είναι εφικτή μέσω μιας καταπακτής διαστάσεων 50Χ50 με φορητή σκάλα. Το δώμα είναι μονωμένο και η απορροή των νερών επιτυγχάνεται μέσω υδρορροών που καλύπτονται από σχάρες λαμαρίνας.

ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

Στόχος της προτεινόμενης διαμόρφωσης είναι α) η δημιουργία ενός ενιαίου χώρου που θα αποτελείται από τρεις μικρότερους, που θα εξυπηρετούν διαφορετικές λειτουργίες και ανάγκες β) η ένταξη και η ενσωμάτωση του κτηρίου στο γύρω φυσικό περιβάλλον γ) η προστασία του κτηρίου εξασφαλίζοντας του καλύτερη θερμομόνωση, υγρομόνωση, ηχομόνωση και δ) η εξοικονόμηση ενέργειας. Καθοριστικό ρόλο για την υιοθέτηση της προτεινόμενης διαμόρφωσης αποτέλεσε η ευχάριστη και ασφαλής παραμονή και κίνηση των μαθητών στο χώρο του Δώματος. Τραβήχτηκαν γραμμές, ξεκάθαρες ευθείες, που σπάνε κατά διαστήματα ώστε η κίνηση να είναι συνεχής αλλά όχι ρευστή. Δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στην περιφερειακή φύτευση για λόγους προστασίας, ενώ επιλέχτηκαν φυσικά υλικά ξύλο, βότσαλο, φλοιός πεύκου, συστατικά που θα αποτελέσουν τον καμβά για την αποτύπωση της βλάστησης.

Απαραίτητη προϋπόθεση, για την σωστή κατασκευή του φυτεμένου δώματος είναι η εφαρμογή της σύγχρονης ολοκληρωμένης τεχνολογίας εγκατάστασης πολυεπίπεδης διαστρωμάτωσης φυτεμένου δώματος εκτατικού τύπου (extensive greenroof), σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές κατασκευής φυτεμένων δωμάτων FLL Guidelines-2002 τις προδιαγραφές της ΠΕΕΓΕΠ (Πανελλήνιας Ένωσης Επαγγελματιών Γεωπόνων Έργων Πρασίνου) και την ευρωπαική νομοθεσία CPV 45112714-3(LANDSCAPING WORK FOR ROOF GARDENS).

Η ΦΥΤΟΤΕΧΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

Το δώμα θα είναι εκτατικού τύπου, ώστε να ελαχιστοποιείται το μόνιμο φορτίο, που φτάνει στα όρια του ημιεντατικού περιμετρικά, στο περιφερειακό παρτέρι με πυκνή θαμνώδη φύτευση εν είδη φυτικής περίφραξης, ώστε να εξασφαλίζεται επιπλέον προστασία για τους μαθητές.

Η επιλογή κατά κύριο λόγο του δώματος εκτατικού τύπου θεωρείται πιο ασφαλής όσον αφορά στο μόνιμο φορτίο το οποίο είναι της τάξης των 120 kg/m2 (κορεσμένο φορτίο), επιτρέποντας κατ’ αυτό τον τρόπο μεγαλύτερο εύρος κινητών φορτίων λαμβάνοντας υπόψη ως ανώτατο όριο τα 500kg/m2 σύμφωνα με τη στατική μελέτη του κτιρίου.

Περιμετρικά το μεγαλύτερο πάχος του εδαφικού υποστρώματος μας δίνει τη δυνατότητα φύτευσης ψηλότερων θάμνων και μικρών δένδρων. Ειδικό υπόστρωμα ανάπτυξης φυτικού υλικού κατάλληλο για φυτεμένα δώματα εκτατικού τύπου ιδιαίτερα ελαφρύ με διαβαθμισμένη κοκκομετρία και ειδική σύσταση από ανακυκλωμένα ανόργανα και οργανικά υλικά ώστε να ευνοεί τον εφοδιασμό των φυτών με τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία για την ανάπτυξη τους την ταχύτατη αποστράγγιση του πλεονάζοντος νερού και τον αερισμό του ριζικού συστήματος των φυτών ακόμα και σε συνθήκες πλήρους κορεσμού.

Ο χώρος χωρίζεται σε τρία τετράγωνα ίσων διαστάσεων καθένα εκ των οποίων θα έχει διαφορετικό χαρακτήρα και θα εξυπηρετεί διαφορετικό σκοπό και λειτουργία, ενώ ταυτόχρονα προβλέπονται στοιχεία ενοποίησης τους ώστε να υπάρχει μια ενιαία δομή.

Στο μεσαίο τετράγωνο, στο κέντρο, η φύτευση είναι χαμηλή, δεν είναι άλλο από ένα λιβάδι με αγριολούλουδα έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η αίσθηση ελέγχου όλου του υπόλοιπου χώρου, να υπάρχουν οπτικές διαφυγές στον περιβάλλοντα αστικό ιστό και ταυτόχρονα να δημιουργείται η διάθεση για παραμονή στο συγκεκριμένο χώρο. Το τμήμα αυτό λειτουργεί ως χώρος συγκέντρωσης και ως χώρος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για τα παιδιά για αυτό το λόγο τοποθετείται πέργκολα στα ανατολικά και τραπεζαρία.

Στο Ν-ΝΑ μέτωπο του Δώματος δημιουργείται ένας Λαχανόκηπος για 12 ομάδες παιδιών. Στη Β-ΒΔ πλευρά, προτείνεται να φυτευτούν κυρίως αρωματικά, ενώ προβλέπεται και παρτέρι φύτευσης βολβών ανοιξιάτικων και φθινοπωρινών. Όλοι οι παράγοντες που επιδρούν στην ανάπτυξη των φυτών συνδέονται, αλληλοεξαρτώνται, αντιμετωπίζονται συνολικά και με σεβασμό.

Οι μαθητές με την κατάλληλη καθοδήγηση θα αποφασίζουν για την εναλλαγή των καλλιεργειών, θα παρατηρούν, θα καταγράφουν και θα φροντίζουν τα φυτά, θα τυποποιούν και θα αποφασίζουν για τον τρόπο διάθεσης των προϊόντων. Ο ρόλος της βλάστησης είναι καθοριστικός γιατί θα διδάξει τους μαθητές έννοιες όπως την εποχικότητα, την αξία της ζωής, τη φθορά της ύλης, την ανακύκλωση της ενέργειας, θα τους μάθει να συνεργάζονται, να διαχειρίζονται καταστάσεις, να συνεκτιμούν παράγοντες, να αναπτύσσουν κριτική σκέψη, να αποφασίζουν.

ΚΑΤΣΟΓΙΑΝΝΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ
γεωπόνος- αρχιτέκτων τοπίου

Πηγή : http://urbanpoints.blogspot.com/2011/10/normal-0-false-false-false.html

Patrick Blanc. Κάθετοι κήποι από έναν εκκεντρικό βοτανολόγο

Kiki Triantafylli

Φανταστείτε έναν τεράστιο καταπράσινο τοίχο γεμάτο τσεπάκια μέσα από τα οποία ξεπηδάνε διάφορα είδη τροπικών φυτών που μπλέκονται μεταξύ τους αρμονικά και καλύπτουν ολόκληρη την επιφάνεια δημιουργώντας μια μαγική εικόνα, κάτι σαν ζούγκλα δηλαδή που αναπτύσσεται κάθετα. Ενας τέτοιος παράξενος κήπος που αναπτύσσεται χωρίς χώμα και με ελάχιστο φως θα «ανθίσει» σε λίγο καιρό στην Αθήνα πάνω σε ένα τυφλό τοίχο 250τ.μ. Ο πράσινος τοίχος ή καλύτερα ο κάθετος κήπος, όπως προτιμά να τον αποκαλεί ο δημιουργός του, ο διάσημος γάλλος βοτανολόγος Πατρίκ Μπλανκ, θα αναπτυχθεί σε μια πλευρά του οικιστικού συγκροτήματος Athinais Tower Lofts, που θα συμπληρώσει τον Πολυχώρο Αθηναίς στα σύνορα του Βοτανικού με τον Κεραμεικό και το Γκάζι.

Ο Πατρίκ Μπλανκ, εμπνευστής αυτής της φανταστικής ιδέας, είναι ένας ιδιόρρυθμος τύπος που διαλαλεί με κάθε τρόπο την αγάπη του για τη φύση: φοράει μονίμως χαβανέζικα ρούχα, έχει πράσινες φλούο ανταύγειες στα μαλλιά και μακρυά νύχια στο πράσινο του δάσους.

Εντυπωσιακό μείγμα καλλιτέχνη και επιστήμονα, ο Πατρίκ Μπλανκ ήταν μόλις 9 ετών όταν άρχισε να κάνει τα πρώτα πειράματά του για την ανάπτυξη φυτών μέσα σε ένα μικρό ενυδρείο και συνέχισε με ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον μετά από το πρώτο του ταξίδι στους τροπικούς στα δεκαεννιά του. «Μου αρέσει να βάζω τη φύση εκεί που κανείς δεν το περιμένει» διατείνεται σε μια συνέντευξή του στους New York Times και είναι κατηγορηματικός: «Η ανθρωπότητα ζει όλο και περισσότερο σε πόλεις και είναι στα μαχαίρια με τη φύση. Oι φυτικοί τοίχοι είναι οι κήποι του μέλλοντος . Το οριζόντιο τέλειωσε, είναι για μας. Αλλά το κάθετο είναι ακόμα ελεύθερο» Οι κάθετοι κήποι λοιπόν έγιναν το πάθος του και έργο ζωής.

Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Pierre & Marie Curie στο Παρίσι, ο Πατρίκ Μπλανκ, ταξίδεψε στη Μαλαισία και στην Ταϋλάνδη για να μελετίσει από κοντά τα τροπικά δάση και έγινε ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Ερευνών του Παρισιού. Το έργο του εκτός από τη νέα αρχιτεκτονική διάσταση που δίνει στην κατασκευή κτιρίων είναι απόλυτα οικολογικό: μειώνει την κατανάλωση ενέργειας, προστατεύει από το κρύο και τη ζέστη, προσφέρει ένα φυσικό τρόπο καθαρισμού της ατμόσφαιρας. Ο δημιουργός αντιμετωπίζει τη δουλειά του ως τέχνη και κάθε έργο του είναι διαφορετικό. «Ενας κάθετος κήπος αρχίζει σαν πίνακας ζωγραφικής σε μια δυσδιάστατη επιφάνεια και καθώς τα φυτά αναπτύσσονται αποκτά όγκο» λέει.

Η ιδέα του στηρίζεται σε μια νέα τεχνική καλλιέργειας χωρίς την ύπαρξη χώματος και μπορεί να ντύσει μεγάλες επιφάνειες χωρίς κανένα περιορισμό ύψους και έκτασης. Ο φυτικός τοίχος του Μπλανκ αποτελείται από ένα ανθεκτικό μεταλλικό πλαίσιο, μια επιφάνεια από PVC και μη βιοδιασπώμενο πίλημα με συνολικό βάρος λιγότερο από 30 κιλά ανά τ.μ . Χρειάζονται περίπου 30 φυτά ανά τ.μ. που ποτίζονται αυτόματα με νερό και ανόργανες ουσίες , η συντήρησή τους είναι ελάχιστη και δεν χρειάζονται κλάδεμα. Οι πράσινες ταπετσαρίες του Μπλανκ μπορούν να εφαρμοστούν τόσο σε εξωτερικούς όσο και σε εσωτερικούς κήπους. Ο ίδιος άλλωστε –όταν δεν ταξιδεύει στις ζούγκλες της Μαλαισίας ή του Αμαζόνιου- ζει σε ένα μπάνγκαλόου-ζούγκλα στο παρισινό προάστειο Κρετέιγ, που το μοιράζεται με τον σύντροφό του Πασκάλ Χενί –είναι ο Ινδός τραγουδιστής γνωστός ως Πασκάλ του Μπόλιγουντ- μια πράσινη σαύρα από τη Μαδαγασκάρη και ένα γαλαζοπράσινο βάτραχο από τη Μαλαισία. Εκεί, τον συνάντησε και η διάσημη ντιζάινερ Αντρέ Πουτμάν που του ανέθεσε την διακόσμηση του ξενοδοχείου Pershing Hall στο Παρίσι.

Οι πράσινες εγκαταστάσεις του Μπλανκ έχουν ντύσει ήδη δεκάδες κτίρια σε όλο τον κόσμο από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Νέο Δελχί και από το Παρίσι στο Τόκυο, με πιο εντυπωσιακή ίσως αυτή που καλύπτει τους τοίχους του μουσείου Quai Branly στο Παρίσι. Είναι η μεγαλύτερη μέχρι στιγμής στον κόσμο, έχει ύψος 25 μέτρα, καλύπτει μια επιφάνεια 800τ.μ. πάνω στην οποία φυτρώνουν 15.000 φυτά από 150 διαφορετικά είδη.

Πηγή: http://www.archisearch.gr/article/68/patrick-blanc--kathetoi-kipoi-apo-enan-ekkentriko-botanologo-.htm

Βάλτε τη φύση στους τοίχους της Αθήνας

ΤηςΈφης Φαλίδα
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Τρίτη 21 Οκτωβρίου 2008 (TA NEA)

Ο εφευρέτης των κάθετων κήπων Πατρίκ Μπλαν ετοιμάζεται να φέρει τη φύση στους τοίχους της Αθήνας 

«Μη ζητάτε περισσότερο ελεύθερο χώρο μέσα στην Αθήνα για να δημιουργήσετε πράσινο. Υπάρχει αρκετός ελεύθερος χώρος στους τοίχους των κτιρίων. Οι τοίχοι μπορούν να μεταμορφωθούν σε επιφάνειες ζωής. Σε ζωντανούς τάπητες», λέει ο Γάλλος βοτανολόγος- ερευνητής Πατρίκ Μπλαν. Στον κόσμο των καλλιτεχνών και των αρχιτεκτόνων είναι γνωστός για δύο πράγματα: τα βαμμένα πράσινα μαλλιά του και την επινόησή του να δημιουργεί κάθετους κήπους φυτεύοντας πάνω στους τοίχους διάφορα είδη χλωρίδας.

«Τα κείμενα της Βίβλου μιλάνε για την τροφοδότρα γη, για το έδαφος που καλλιεργούμε και τρεφόμαστε από αυτό. Όμως όταν ήμουν μικρός και μαζί με τη μητέρα μου επισκεφθήκαμε μια ανθοκομική έκθεση στο Παρίσι, εντυπωσιάστηκα από τα αναρριχητικά φυτά. Και όταν στα 19 μου ταξίδεψα ως φοιτητής στη Μαλαισία και την Ταϊλάνδη για να μελετήσω τα τροπικά φυτά, μου ήρθε η ιδέα ότι μία καλλιεργήσιμη επιφάνεια εκτός από οριζόντια μπορεί να γίνει και κάθετη», εξηγεί ο Πατρίκ Μπλαν και ξεκινάει να δημιουργήσει φυτικούς τοίχους σε δύο διαφορετικά σημεία της ασφυκτικά χτισμένης με μπετόν Αθήνας. 

«Περισσότερο από το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σήμερα στις πόλεις. Το αστικό τοπίο προσφέρει μικρές δυνατότητες για να υπάρξει ελεύθερος, δημόσιος χώρος. Υπάρχουν πολλά κτίρια και οι τοίχοι τους γεμίζουν από διαφημιστικές πινακίδες. Σκέφτηκα λοιπόν ότι οι φυτικοί τοίχοι μπορούν να μεταμορφώσουν την εικόνα μίας πόλης χωρίς οικοδομική αναστάτωση. Και σε μία πόλη σαν την Αθήνα που γύρω υπάρχουν βραχώδεις λόφοι με χαμηλή βλάστηση είναι εύκολο να δημιουργηθούν τοίχοι με ανάλογα φυτά», λέει για τις σκέψεις του σχετικά με τα έργα που θα ετοιμάσει για την «Αθηναΐδα» στον Βοτανικό και ένα ανακαινισμένο ξενοδοχείο της οδού Φιλελλήνων. 

Ο κάθετος κήπος ή φυτικός τοίχος είναι ένα οικοσύστημα που δεν πατάει στη γη. Οι φυτικοί τοίχοι σαν ιδέα έχουν ξεκινήσει από τις γλάστρες με τα αναρριχητικά φυτά. «Δεν είναι το χώμα που τρέφει τα φυτά αλλά το νερό και τα μεταλλικά άλατα. Σε αυτό το σύστημα, εξηγεί ο βοτανολόγος- καλλιτέχνης ακόμα και το νερό που βγαίνει από τα μηχανήματα κλιματισμού μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το πότισμα και την τροφή των φυτών». Σε αυτήν την τεχνική των κάθετων κήπων δεν υπάρχει χώμα. Τα φυτά, που είναι συνήθως διάφορα είδη θάμνων, στηρίζονται σε έναν μεταλλικό σκελετό που ακουμπά πάνω σε έναν ψηλό τοίχο. Επίσης δημι ουργείται θερμομόνωση από ένα φύλλο ΡVC (πολυουρεθάνης), πάχους 10 χιλιοστών και προστίθεται ένα στρώμα πολυαμίδης το οποίο κρατάει το νερό. «Λειτουργεί σαν τα βρύα που σχηματίζονται πάνω στα βράχια από την υγρασία. Οι ρίζες των φυτών αναπτύσσονται πάνω σε αυτό το λεπτό στρώμα με ένα θρεπτικό διάλυμα μέσω ενός συστήματος αυτόματου ποτίσματος, που τη συχνότητά του ελέγχει ένα ηλεκτρονικό μικροτσίπ. 

Από το 1982 ο Πατρίκ Μπλαν συμμετέχει στην ερευνητική ομάδα του CΝRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας) και ταξιδεύει για ερευνητικές αποστολές στη Γαλλική Γουινέα, στο Καμερούν, στη Σιγκαπούρη. Εκεί συλλαμβάνει την πατέντα του κάθετου κήπου και δημιουργεί το πρώτο του έργο στον τοίχο του Ιδρύματος Καρτιέ στο Παρίσι. Ακολουθούν η γαλλική πρεσβεία στο Νέο Δελχί, το Ανθρωπολογικό Μουσείο Κε Μπρανλί κάτω από τον Πύργο του Άιφελ, αλλά και εσωτερικοί τοίχοι σε αίθρια ξενοδοχείων και εμπορικών κέντρων στην Ασία. 

Με μια ματιά

● Γεννήθηκε στο Παρίσι το 1953 ● Πρώτο εκπαιδευτικό ταξίδι το 1973 στη Μαλαισία και την Ταϊλάνδη. Εκεί παρατηρεί τη συγκατοίκηση των αναρριχώμενων φυτών σε κορμούς τροπικών δέντρων ● Το 2005 εγκαινιάζεται το Μουσείο Μπρανλί, στην πρόσοψη του οποίου δημιούργησε κήπο 800 τ.μ., ύψους 25 μ. με 15.000 φυτά από 150 είδη ● Το κόστος του φυτικού τοίχου διαφέρει από χώρα σε χώρα ανάλογα με τα εργατικά. Μια μέση τιμή είναι 300 ευρώ το τ.μ. 

Βαμμένα πράσινα μαλλιά...

Η εμφάνιση του Πατρίκ Μπλαν φανερώνει το πάθος του για τη φύση. Το παντελόνι του, τα δετά δερμάτινα παπούτσια, οι ριγέ κάλτσες, οι τούφες των μαλλιών, ακόμα και οι άκρες από τα μακριά μυτερά νύχια του έχουν την απόχρωση της χλωροφύλλης. «Μη σας ξεγελάει το μαύρο μου πουκάμισο, τα σχέδια του υφάσματος είναι φύλλα δέντρων. Λατρεύω τη ζωή στην πόλη και θέλω να εντάξω σε αυτήν την αλήθεια της φύσης». Μετά τις σπουδές βοτανολογίας, μελέτησε τα τροπικά φυτά, πέρασε μεγάλο διάστημα στα δάση της Μαλαισίας βλέποντας να φύονται σε βραχώδεις επιφάνειες, ανακάλυψε μερικά νέα είδη τροπικών φυτών και παρατήρησε ότι στα μέρη με πυκνή βλάστηση τα φυτά μαθαίνουν να συγκατοικούν. «Κάτω από τη σκιά των δέντρων, αυτοί οι οργανισμοί παλεύουν για λίγο φως κι έτσι μαθαίνουν να ζούνε μαζί αναπτύσσοντας εκπληκτικές στρατηγικές για να προσαρμοστούν. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούν νέα σχήματα και συμπεριφορές», σημειώνει ο Γάλλος βοτανολόγος.

Πηγή : http://www.tanea.gr/politismos/article/?aid=1405327

Από τα φυτεμένα δώματα στο γκράφιτι πολυκατοικιών

του Κωνσταντίνου Ζουμά.

Η νέα εξέλιξη στην αειφόρο ανάπτυξη των πόλεων, εκτός από τα φυτεμένα δώματα που σιγά σιγά εδραιώνονται στην Ελληνική Αγορά, ίσως αποτελεί και η διακόσμηση των τοίχων πολυκατοικιών με τη χρήση των γκράφιτι.

Όσοι διασχίσετε την οδό Μελενίκου στη Θεσσαλονίκη θα αντικρίσετε ένα γιγάντιο άνθρωπο με τη Γη για κεφάλι και ένα πράσινο φόντο αντίστοιχο με αυτό της φύσης.

Η ανθρώπινη αυτή μορφή είναι ορατή κι από την Πανεπιστημιούπολη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Ακόμα το έργο βρίσκεται υπό κατασκευή. Θα ολοκληρωθεί όμως σε λίγες μέρες κι έτσι θα το απολαμβάνουν όλοι όσοι περνούν από εκεί.

Γενικά οι μεγάλες τσιμεντουπόλεις, δε σου δίνουν τη δυνατότητα να χαρείς τη φύση και τα χαρίσματά της. Επιπλέον, η ψυχολογία όσων μένουν στο κέντρο των πόλεων πολλές φορές αγγίζει την απελπισία, το άγχος, το στρες. Οι καταστάσεις αυτές λοιπόν, σε αναγκάζουν να βρίσκεις εναλλακτικούς τρόπους κάλυψης των αναγκών σου (χρώματα, συναισθήματα).

Πηγή: http://www.agrigate.gr/index.php/component/content/article/21-technology/232-grafiti-polikatikoion

Το πράσινο δωμάτιο (green room) ανοίγει στο Ρότερνταμ

Το «Πράσινο Δωμάτιο» έχει σχεδιαστεί από Casanova + Hernandez ως μέρος μιας σειράς προσωρινών παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο από διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις με το όνομα "Εσωτερικά Μνημεία". 

Το «Πράσινο Δωμάτιο» πειραματίζεται με το ρόλο των υβριδικών παρεμβάσεων (μίγμα του τοπίου + γλυπτική αρχιτεκτονική ) για να ενεργοποιήσει την αστική ζωή των κέντρων των πόλεων μας.

Η παρέμβαση μετατρέπει μία  άδεια  περιοχή δημόσιου χώρου της πόλης σε έναν ενιαίο χώρο για τους πολίτες που λειτουργεί ως ένα καταπράσινο νησί που χαρακτηρίζεται από τoν ιδιαίτερο χαρακτήρα του και την ισχυρή ταυτότητα στο χώρο.

The “Green Room” is designed by Casanova+Hernandez as part of a series of temporary interventions in the public space of several European cities named “Domestic Monuments”.

The “Green Room” experiments with the role of hybrid interventions (mix of landscape+architecture+sculpture) to activate the urban life of our city centres.

The intervention transforms an anonymous area of the public space of the city into an open room for the citizens that works as a green island characterized by its domestic character and strong identity.

Πηγή : http://www.worldlandscapearchitect.com/green-room-opens-in-rotterdam/

Κάθετοι Κήποι - Πράσινοι Τοίχοι

Πράσινος τοίχος ή αλλιώς κάθετος κήπος, όπως ονομάστηκε από τον εμπνευστή του το γάλλο βοτανολόγο Patrick Blanc, ονομάζουμε οποιαδήποτε κάθετη επιφάνεια κτιρίου η οποία είναι φυτεμένη με φυτά. Είναι όχι μονο καινοτόμα αλλα πλέον δημοφιλή ταση στην αρχιτεκτονική τοπίου. Έχει όλα τα πλεονεκτήματα των πράσινων δωμάτων αλλά απαιτεί σημαντικά μεγαλύτερη ποσότητα αρδευτικού νερού. Μεγάλα πλεονέκτημα είναι ότι τα κτηρια πλέον ζουν και αλλάζουν και αυτά μορφή ανάλογα με την εποχή.Mέσα σε ειδική κατασκευή αλουμίνιου η άλλη μεταλλική , είναι προσαρμοσμένο ένα ειδικό υπόστρωμα συνηθως από PVC πάνω στο οποίο φυτεύονται τα φυτά σε υλικά που δεν είναι βιοαποικοδομήσιμα. . Το πότισμα και η λίπανση γίνονται με αυτόματο αρδευτικό δίκτυο και συχνά γίνεται ανακύκλωση .

Η άλλη περίπτωση κάθετου κήπου ή καλύτερα πράσινου τοίχου είναι η περίπτωση οποιασδήποτε κάθετης επιφάνειας επάνω στην οποία στηρίζεται και μεγαλώνει ένα αναρριχώμενο φυτό . Είτε έτσι είτε αλλιώς το πράσινο αποτελεί πάντα πηγή ζωής.

Ένας κάθετος κήπος μπορεί να αποτελέσει έργο τέχνης για το σαλόνι μας, ένα ωραίο διαχωριστικό βεράντας αλλά και ένα υλικό ηχομόνωσης και θερμομόνωσης για κάποιο εκτεθειμένο τοίχο του σπιτιού μας. Όπως και στην περίπτωση των φυτεμένου δώματος έτσι και εδώ τα οφέλη είναι πολλαπλά και παρόμοια.

Πηγή : http://thinkgreenhellas.blogspot.com/2011/06/blog-post_22.html

Πρώτο σε βαθμολογία το ερευνητικό πρόγραμμα για τις Πράσινες Ταράτσες

Το πρόγραμμα έχει θέμα: Κατασκευές εγκατάστασης πράσινου σε αστικά κτήρια: αξιολόγηση βιολογικών, κλιματικών, και κοινωνικό- οικονομικών παραμέτρων με προϋπολογισμό 94.000,00 ευρω

Επιστημονικός Υπεύθυνος: Βάρρας Γρηγόριος

Μέλη από το ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ: Καρράς Γεώργιος, Τσιρογιάννης Ιωάννης, από το Παν. Θεσσαλίας οι : Κίττας Κωνσταντίνος, Κατσούλας Νικόλαος και ο Μπαρτζάνας Θωμάς, από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας & Διαχείρισης ΑγροΟικοσυστημάτων

Εξωτερικοί συνεργάτες οι Πετρόπουλος Νικόλαος, Τριάντος Σωτήριος, Χιωτέλλη Αικατερίνη, Νικολάου Κωνσταντίνα από το ΤΕΙ Ηπείρου, Λύκας Χρήστοςαπο το Παν Θεσσαλίας, Σάββας Δημήτριος από το ΓΠΑ, Παγκαλου Ελλη, ο Τάτσης Κωνσταντίνος, από την ΤΟΠΙΟΔΟΜΗ, Τσούτσης Χρήστος Πολ. Μηχανικός.

Το προτεινόμενο ερευνητικό έργο αποσκοπεί στην ανάπτυξη τεχνογνωσίας σχετικά με το σχεδιασμό, την διαχείριση και τις επιδράσεις πράσινων κατασκευών σε αστικά κτήρια υπό μεσογειακές συνθήκες. Στόχος είναι η αξιολόγηση των επιδράσεων (κοινωνικό-οικονομικές, μικροκλιματικές, ενεργειακές κοκ) από την χρήση φυτεύσεων σε κτήρια και η απόκτηση τεχνογνωσίας σχετικά με το σχεδιασμό, φύτευση και διαχείριση πράσινων κατασκευών.

Στο πλαίσιο αυτό θα καταγραφούν οι κοινωνικό–οικονομικές επιδράσεις και οι προτιμήσεις σχετικά με την εγκατάσταση πράσινου σε κτήρια εντός του αστικού ιστού και θα γίνει καταγραφή φυτών και μεθόδων καλλιεργητικής διαχείρισης που μπορούν να εφαρμοστούν ώστε να εμπλουτιστεί η διαθέσιμη πληροφορία για το σχεδιασμό των ειδικών αυτών έργων.

Περισσότερα εδω

Εξοικονόμηση ενέργειας στο κτίριο της Willis Faber & Dumas

Τα κεντρικά γραφεία της  ασφαλιστικής εταιρείας Willis Faber & Dumas στο Ipswich είναι ένα πρωτοποριακό παράδειγμα του συνειδητού σχεδιασμού εξοικονόμησης  ενέργειας. 

H ομάδα σχεδιασμού έκανε την επιλογή να είναι σύγχρονο, λειτουργικό, αειφορικο κτίριο γραφείων. Προσφέροντας μια νέα κοινωνική διάσταση με πισίνα, ταρατσόκηπο, και εστιατόριο, έχει σχεδιαστεί σύμφωνα με το πνεύμα του εκδημοκρατισμού του χώρου εργασίας και τη καλλιέργεια του αισθήματοςτης κοινότητας.

Σχεδιάστηκε απο την εταιρεία Foster + Partners.

Περισσότερα : εδώ 

Park in the sky

Μία από τις επιτυχίες του προηγούμενου καλοκαιριού στη Νέα Υόρκη είναι το παρκο ταρατσοκηπος στο Broadway που έχει προσελκύσει εκατομμύρια επισκέπτες από όλο τον κόσμο.

Βίντεο : http://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-15208873

Η εγκαταλελειμμένη σιδηροδρομική γραμμή που διασχίζει το κέντρο του Μανχάταν προσφέρει τώρα ένα ήσυχο καταφύγιο από το χάος και τους πολυσύχναστους δρόμους της πόλης για τους εργαζόμενους και τους τουρίστες.  Η ιστορία του λεγόμενου «πάρκο στον ουρανό της Νέας Υόρκης» πρόκειται να εκδοθεί σε ένα βιβλίο με τίτλο High Line.

Square Four, Beirut by Vladimir Djurovic

Ο Vladimir Τζούροβιτς μετά την παρουσίαση του έργου του στην εκδήλωση του ΤΟΡΟS στην Κρακοβία κάθισε με το βλέμμα γεμάτο άγχος ….Μιλήσαμε και ήταν ποταμός. Τρείς ημερες με αυτόφωτές απόψεις, αποτέλεσμα του χωνευτηριού πολιτισμών που είναι η χώρα του. Το έχει αγαπήσει αυτό το έργο όπως και την δουλειά του. Πεισματάρης μένει στην αγαπημένη του Βηρυτό θέλοντας να προσφέρει με το βλέμμα του μέλλοντος στην πονεμένη πατρίδα του. Είναι λάτρης της χώρας μας και την επισκέπτεται κάθε χρόνο.

Ο σχεδιασμός της πλατείας ανταποκρίνεται σε μια αφηρημένη αντίληψη του χώρου, όπου ο ίδιος ο χώρος, η σημαντικότητα του, τους ήχους, την ποιότητα του φωτός, και ακόμη και τις μυρωδιές έχουν καταστεί ουσιώδη συστατικά της στοιχεία. Είναι ένας χώρος που θα θεωρηθεί ως μια απόδραση από τη φασαρία της πόλης, ενώ βρίσκονται στον πυρήνα της ίδιας της πόλης. Ένα ησυχαστήριο που επιτρέπει στην πόλη για να μιλήσει για τον εαυτό της και τη μνήμη της μέσα από την αντανάκλαση του ορίζοντα, με τα τζαμιά και τις εκκλησίες της, στην επιφάνεια του νερού, πάντα προστατευμένη από τους δύο μεγαλοπρεπή δέντρα ficus.

Εμπνευσμένο από την ύπαρξη αυτών των ιστορικών δέντρων ficus που έχουν αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου και είδαν όλα όσα έχει περάσει πριν από αυτούς, η ιδέα αρχίζει να ξετυλίγεται. Η σύνθεση περιστρέφεται γύρω από τη διαμόρφωση και την ανάδειξη αυτών των υφιστάμενων γλυπτών δέντρων, τα οποία αγκαλιάζουν και την προστασία αυτού του δημόσιου χώρου. Ένας μεγάλος καθρέφτης νερού παράλληλα του δρόμου, δημιουργώντας φυσική σήμανση και επεκτείνει οπτικά τον χώρο, ένα εικοσάμετρο πεζούλι που ορίζει το νερό, ένα μακρύ ξύλινο κατάστρωμα αγκαλιάζει τα δέντρα και τον ήχο και «ζεσταίνει», αποτελούν τα κύρια συστατικά του χώρου.

Ατελείωτες αντανακλάσεις, καθησυχαστικούς ήχους του παφλασμού του νερό, απαλό φωτισμό και πράσινο, το πλαίσιο το σύνολο της σύνθεσης, και να παρέχει τα άτομα με ένα ζεστό χώρο, στον οποίο, ακόμη και για μια στιγμή, κάποιος μπορεί να είναι στη μέση των πάντων , όμως την ίδια στιγμή να έχει διαφύγει. Μια θέση για να καθίσει για μια στιγμή, να στοχαστεί, και να ανανεωθεί.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, ο κήπος έχει καθιερωθεί σταδιακά ως ένα ορόσημο στο ιστορικό κέντρο της πόλης, και λόγω της επιτυχίας και τη σημασία της, την πλατεία Τεσσάρων έχει εμπνεύσει περισσότερους εμβληματικούς χώρους να κατασκευαστούν σε όλη τη χώρα

Ελπίζω στην επόμενη επίσκεψη του να μπορούμε να κάνουμε μία συνάντηση και ανταλλαγή απόψεων .

Κώστας Τάτσης

Περισσότερα : http://architecturelab.net/2010/05/square-four-beirut-by-vladimir-djurovic-landscape-architecture/