Διαχείριση ομβρίων υδάτων - Βραχυπρόθεσμες και Μακροπρόθεσμες Επιδράσεις
Η συνδυασμένη επίδραση της αστικής ανάπτυξης και της κλιματικής αλλαγής μεταβάλλει την υδρολογική ισορροπία στις ανεπτυγμένες αστικές περιοχές. Ωστόσο, η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τον αντίκτυπο των όμβριων υδάτων στην εμφάνιση ξαφνικών πλημμυρών και στην υποβάθμιση της ποιότητας του νερού να αυξάνεται (1).
Η επιφάνεια των στεγών σε αστικές περιοχές αντιπροσωπεύει περίπου το 40–50% των συνολικών σφραγισμένων (αδιαπέραστων επιφανειών από τσιμέντο, άσφαλτο, πλακοστρώσεις κ.ά.) περιοχών στις πόλεις. Αυτό σημαίνει ότι οι δυνατότητες εισαγωγής πράσινων τεχνολογιών είναι πολύ σημαντικές Ταυτόχρονα, η κλιματική αλλαγή προκαλεί συχνότερα σύντομες και έντονες βροχοπτώσεις, που εναλλάσσονται από μεγάλες, θερμές, ξηρές περιόδους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα συστήματα διαχείρισης νερού πρέπει να αντιμετωπίζουν τους κινδύνους πλημμυρών κατά τη διάρκεια έντονων βροχοπτώσεων και ταυτόχρονα να αντιμετωπίζουν το στρες του συστήματος παροχής νερού κατά τη διάρκεια μεγάλων, ζεστών και ξηρών περιόδων.
Οι πράσινες στέγες είναι στρατηγικά εργαλεία που μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία βιώσιμων και ανθεκτικών πόλεων λόγω της υψηλής ικανότητας συγκράτησης τους και να συμβάλλουν στην καλύτερη κατακράτηση νερού. Οι πράσινες στέγες είναι επομένως ένα πολλά υποσχόμενο εργαλείο που μπορεί να υποστηρίξει την καλύτερη διαχείριση των υδάτων στις αστικές περιοχές. Η μετασκευή ταράτσας με συστήματα πράσινης στέγης έχει δείξει πολλαπλά οφέλη όχι μόνο από την άποψη της αστικής υδρολογίας αλλά και από την άποψη της εξοικονόμησης ενέργειας, της γενικής φυσικής των κτιρίων και της βιοποικιλότητας.
Οι πράσινες στέγες μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της αστικοποίησης και να εξασφαλίσουν βιώσιμη αστική ανάπτυξη. Οι γαλάζιες-πράσινες στέγες, ειδικότερα, μπορούν να αποδειχθούν αποτελεσματικό όργανο λόγω του γεγονότος ότι λειτουργούν και ως σύστημα συλλογής βρόχινου νερού. (Δυστυχώς στη χώρα μας το νερό της βροχής δεν επαναχρησιμοποιείται και θεωρείται απόβλητο).
Περιλαμβάνουν δεξαμενή νερού, η οποία επιτρέπει τη συλλογή και αποθήκευση του βρόχινου νερού που έχει φιλτραριστεί από το στρώμα του εδάφους της στέγης. Το συλλεγόμενο νερό μπορεί αργότερα να επαναχρησιμοποιηθεί για διάφορους σκοπούς, όπως το πότισμα της ίδιας της πράσινης στέγης.
Λαμβάνοντας υπόψη την ποιότητα του συλλεγόμενου νερού, είναι δυνατό να αξιολογηθούν διαφορετικές επιλογές για επαναχρησιμοποίηση. Μπορεί ακόμα να εμφανιστεί κάποια μόλυνση, ωστόσο, η συγκέντρωση των ρυπαντών του νερού στην απορροή των πράσινων στεγών εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλότερη από την απορροή που δημιουργείται από κοινές στέγες. Σύμφωνα με την ποιότητα και την επακόλουθη επεξεργασία, το συλλεγμένο νερό της βροχής μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διαφορετικούς οικιακούς σκοπούς, όπως άρδευση κήπου στο σπίτι, πλύσιμο αυτοκινήτων ή της τουαλέτας – χρήσεις που συνήθως εκμεταλλεύονται τους πόρους του πόσιμου νερού. Η πίεση στο σύστημα ύδρευσης (ζήτηση) θα μπορούσε έτσι να μειωθεί, προωθώντας τη βιωσιμότητα και την καλύτερη πρόσβαση σε πόσιμο νερό για όλους.
Έρευνα δείχνει ότι η εξοικονόμηση νερού φτάνει το 38–65% για μεγέθη δεξαμενών νερού εντός 1–50 m3. Το νερό που συλλέγεται στο στρώμα αποθήκευσης μπορεί να ραντιστεί στους δρόμους τις ζεστές και ξηρές μέρες, συμβάλλοντας στο δροσισμό και στην μείωση της θερμοκρασίας. Αυτή η παραδοσιακή ιαπωνική τεχνική, που ονομάζεται Uchimizu, μπορεί να μειώσει τη θερμοκρασία του αέρα έως και 6 °C για το επίπεδο κοντά στο έδαφος.
Μακροπρόθεσμος Μετριασμός Κινδύνου Πλημμύρας
Η ικανότητα και η δυνατότητα συγκράτησης των τεχνικών συλλογής νερού, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τον μετριασμό των πλημμυρών από υπερχείλιση των δικτύων αποχέτευσης, ρεμάτων κ.λπ.. Σε μια πλημμυρισμένη περιοχή μπορεί να μειωθεί -ο κίνδυνος- έως και 35% για βροχοπτώσεις με ύψος βροχής έως και 50 mm, με την εγκατάσταση συστημάτων συλλογής βρόχινου νερού. Το σύστημα μιας πράσινης στέγης χαρακτηρίζει την ικανότητα συγκράτησης νερού στην πράσινη στέγη – το καλλιεργητικό μέσο και άλλα πιθανά στρώματα συγκράτησης νερού παίζουν σημαντικό ρόλο. Τα φυτά είναι επίσης ένας παράγοντας που συμβάλλει - τα ανθεκτικά είδη όπως τα αρωματικά μεσογειακά είδη είναι κοινά στις πράσινες στέγες καθώς έχουν δείξει καλή απόδοση συγκράτησης και συγκράτησης κατά τη διάρκεια βροχοπτώσεων και είναι αρκετά ανθεκτικά σε περιόδους ξηρασίας.
Οι πράσινες στέγες αναδεικνύονται επίσης ως ένα όλο και πιο δημοφιλές μέρος της τεχνικής Sustainable Urban Drainage Systems (SUDS) για τη διαχείριση αστικών όμβριων υδάτων. Τα SUDS αναπαράγουν τους φυσικούς κύκλους αποστράγγισης, συνήθως μέσω της χρήσης παρεμβάσεων που βασίζονται στη βλάστηση που αυξάνουν τη διείσδυση, όπως κολπίσκοι, κήποι βροχής και φυσικά - πράσινες στέγες. Ως εκ τούτου, παρουσιάζουν έναν φυσικό και βιώσιμο τρόπο διαχείρισης του νερού.
Διατηρώντας το νερό ώστε να έχει χώρο για απορρόφηση από το έδαφος, επιτρέπουν σημαντική μείωση των ροών αιχμής και των όγκων απορροής που συλλέγονται από το σύστημα αποχέτευσης, αύξηση χρόνου που θα πραγματοποιηθεί αυτή η απορροή με επακόλουθη μείωση των πλημμυρικών φαινομένων και της ρύπανσης των υδάτων που εμφανίζεται σε τέτοια γεγονότα. Με απλά λόγια – με τη συγκράτηση ενός όγκου νερού, αποτρέπουν την υπερχείλιση των συστημάτων αποχέτευσης και αποστράγγισης και καθυστερούν ή/και μειώνουν τυχόν πλημμύρες.
Μελέτες υποδεικνύουν ότι οι πράσινες στέγες μπορούν να μειώσουν την απορροή όμβριων υδάτων σε σύγκριση με τις συμβατικές στέγες με βαθμολογίες διατήρησης όγκου 40-80% του συνολικού όγκου βροχοπτώσεων. Ορισμένοι ειδικοί σημειώνουν ακόμη ότι μια μείωση κατά 60-80% στα ποσοστά αιχμής απορροής μπορεί να αναμένεται από μια πράσινη στέγη – αυτό ωστόσο εξαρτάται επίσης από το κλίμα και άλλες συνθήκες.
Η μάχη του Ηνωμένου Βασιλείου με τους κινδύνους πλημμύρας
Ας δούμε τι γίνεται στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μια σημαντική παροιμιώδης απειλή από νερό εντός του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι ο αυξημένος κίνδυνος από τα επιφανειακά ύδατα ή από πλημμύρες υπερχείλισης. Με όλο και πιο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω της κλιματικής αλλαγής, η συμβατική προσέγγιση της εκτροπής της απορροής σε μια εκροή έχει αποδειχθεί μη βιώσιμη κατά τη διάρκεια σοβαρών καταιγίδων. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα του 2013/14, σημειώθηκαν δώδεκα μεγάλες χειμερινές καταιγίδες, με αποτέλεσμα περισσότερα από 5000 σπίτια, επιχειρήσεις και υποδομές να πλημμυρίσουν στη Νότια Αγγλία.
Η πράσινη υποδομή, με τη μορφή Συστημάτων Βιώσιμης Αστικής Αποστραγγισης-Αποχέτευσης (SUDS), έχει προταθεί ως μέσο ελαχιστοποίησης του κινδύνου αστικών πλημμυρών. Στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου, οι πράσινες στέγες έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν στη συγκράτηση του νερού και την σταδιακά απελευθέρωσή του στο αποχετευτικό σύστημα, αποτρέποντας τις υπερχειλίσεις και τη μόλυνση από πηγές νερού που μπορεί να προκύψουν σε πλημμύρες.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι μέσες θερμοκρασίες αυξήθηκαν ραγδαία, ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Οι γαλλικοί αλπικοί παγετώνες έχουν συρρικνωθεί και οι παγετώνες στα Πυρηναία παρουσιάζουν την ίδια τάση. Έως το 2050, υποθέτοντας σταθερή ατομική ζήτηση, θα απαιτηθεί αύξηση της παροχής νερού κατά 2 δισεκατομμύρια m3 για να καλυφθούν οι τρέχουσες ανάγκες της βιομηχανίας, της γεωργίας και των νοικοκυριών. Ταυτόχρονα, η μείωση του αριθμού των υδάτινων πόρων, σε συνδυασμό με μια πιθανή αύξηση της ανθρωπογενούς πίεσης λόγω της δημογραφικής ανάπτυξης, θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα του διαθέσιμου προς χρήση νερού . Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η χρήση πράσινων υποδομών, για παράδειγμα, πράσινων στεγών, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον με πιο αποτελεσματική διαχείριση του νερού για την αποφυγή του πιθανού κινδύνου έλλειψης νερού και των καταστροφικών επιπτώσεων μιας ξηρασίας που μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή καλλιεργειών.
Πράσινες Στέγες και Νομοθεσία
Παρά τη γενική συναίνεση ότι οι πράσινες στέγες έχουν τη δυνατότητα να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην κλιματική αλλαγή, δεν υπάρχει ομοιογενής στάση σε όλη την Ευρώπη ως προς αυτές τις λύσεις. Παρέχονται διαφορετικοί τύποι και εύρος κινήτρων. Η Γερμανία ήταν η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που εισήγαγε επίσημες πρωτοβουλίες με στόχο την υποστήριξη της κατασκευής πράσινων στεγών ήδη από τη δεκαετία του 1970. Παρέχουν διάφορα κίνητρα, όπως επιδοτήσεις, μειώσεις τελών διάθεσης όμβριων υδάτων και χιονιού, φορολογικές ελαφρύνσεις, καθώς και εκτέλεση προγραμμάτων προώθησης και υιοθέτηση ευνοϊκής νομοθεσίας. Τα τελευταία χρόνια, η ποσότητα των πράσινων στεγών στη Γερμανία αυξήθηκε κατά 13,5 εκατομμύρια m2 κάθε χρόνο. Στη Δανία, η επιτυχής εφαρμογή των κινήτρων που υιοθετήθηκαν οδηγεί επίσης άμεσα στην υλοποίηση πράσινων στεγών. Η συμπερίληψή τους στα τοπικά χωροταξικά σχέδια επέτρεψε την κατασκευή 200.000 m2 πράσινων στεγών στην Κοπεγχάγη μόνο σε δύο χρόνια – από το 2010 έως το 2011.
Στην περίπτωση της Γαλλίας, η νομοθεσία πλησιάζει. Από το έτος 2015, όλα τα νέα κτίρια σε εμπορικές ζώνες απαιτείται να καλύπτονται μερικώς είτε από πράσινες στέγες είτε από ηλιακούς συλλέκτες. Επομένως, το κίνητρο αποτελεί νομική απαίτηση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν ληφθεί διατάξεις στο σύνολο των απαιτήσεων της Στρατηγικής Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή, ότι οι κρατικές πράσινες στέγες πρέπει να εφαρμόζονται σε όλα τα νέα κτίρια στην περιοχή πολιτικής της Κεντρικής Ζώνης Δραστηριοτήτων του Λονδίνου. Ως εκ τούτου, τόσο η Γαλλία όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν επιδείξει ευνοϊκή στάση απέναντι στην εφαρμογή της πράσινης στέγης και είναι πρόθυμοι να νομοθετήσουν υπέρ τους. Θα μπορούσε να υποστηριχθεί, ωστόσο, ότι η διαφοροποίηση των τύπων κινήτρων, όπως αυτά που εμφανίζονται στη Γερμανία, που περιλαμβάνει οικονομική στήριξη ή μείωση του κόστους, θα συνέβαλλε στην ευρύτερη εφαρμογή των πράσινων στεγών.
Οι τάσεις είναι γενικά ευνοϊκές και με τη συνεργασία κυβερνήσεων, δήμων, διαφόρων οργανισμών, εταιρειών και κοινού, οι πράσινες στέγες έχουν τη δυνατότητα να διαδοθούν ευρέως και να συμβάλουν στον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και να συμβάλουν σε καλύτερα καθεστώτα διαχείρισης των υδάτων σε όλη την Ευρώπη. Στην Ελλάδα υπάρχουν απαρχές κατευθύνσεις από την κεντρική κυβέρνηση. Ήδη υπάρχει πρόβλεψη για αύξηση συντελεστή δόμησης με την χρήση φυτεμένου δώματος με τετραγωνικά ανάλογα το μέγεθος του φυτ. δώματος ακόμα και σε υπάρχουσες κατασκευές.
